Friesland Culturele Hoofdstad met zang en klokgelui geopend

Het was koud, bijna guur en nat. Toch stroomden drie pleinen in Leeuwarden zaterdagavond vol met ongeveer 35.000 mensen voor het openingsspektakel van Leeuwarden Fryslân Culturele Hoofdstad 2018. Ze zagen een animatiefilmpje van een jongen en een meisje die vanuit Friesland de wijde wereld intrekken en livebeelden van musici. Nynke Laverman zong, gezeten op het Fryske hynder (paard) Tonjes 459, het openingslied Seis oere thús (Zes uur thuis).

Op de daken en tussen het publiek stonden musici van het Noord-Nederlands Orkest (NNO), muziekkorpsen en 1500 koorleden uit de hele provincie. De animaties werden geprojecteerd op opgebouwde twintig meter hoge torens gevuld met muzikanten. De torens waren mini-exemplaren van de Oldehove, de scheve nooit afgebouwde kerktoren, die symbool staat voor de Friese hoofdstad.

Honderden klokken doen Friesland bonzen

En dan is het zover: Koning Willem-Alexander en koningin Maxima lopen naar het kleine podium op het Wilhelminaplein. Ze trekken samen met de hoofdrolspelers uit het filmpje aan een rood koord, waarna animaties van beierende kerkklokken verschijnen. Op datzelfde moment barstte in de hele provincie klokgelui los van honderden kerktorens. Daarmee werd het culturele jaar officieel ingeluid.

„Het was lang wachten voordat het begon, maar hier moet je bij zijn,” vond Marijke van der Meulen uit Garyp. Dat Alexander en Maxima er waren vond ze mooi. „Marijke meu (Maria Louise van Hessen Kassel, prinses van Oranje, voorouder van de koning red.) woonde hier en alle regerende vorstenhuizen in Europa stammen van haar af. Dat Leeuwarden nu Culturele Hoofdstad is, vind ik daarom ook bijzonder.” Het theaterstuk “Marijke muoi” beleeft dit weekend zijn première in de Grote Kerk in Leeuwarden, waar de regentes ligt begraven.

Publiekstrekkers en Friese paarden

Leeuwarden haalde de titel Culturele Hoofdstad in 2013 binnen, dankzij het thema “iepen mienskip” (open gemeenschap). Een samenleving waarin mensen samen ideeën en projecten bedenken, „die ons laten dromen en verbeelden, die troosten, wakker schudden en iets in gang zetten”, aldus de organisatie. Maar die ook oplossingen bedenken voor problemen zoals bijvoorbeeld de teloorgang van de verdwenen rijke Friese weide. De boodschap die LF2018 wil overbrengen: zet de vensters open en zet je tanden in een nieuwe tijd.

Een van de grote publiekstrekkers is het Franse gezelschap Royal de Luxe, dat met zijn metershoge reuzenpoppen in augustus voor het eerst in Nederland te zien zal zijn. Ook zijn er grote tentoonstellingen over de in Leeuwarden geboren kunstenaar M.C. Escher (in april) en Mata Hari. Momenteel toont het Fries Museum de expositie Phantom Limb, art beyond Escher. Daarin geven tien hedendaagse kunstenaars met installaties, foto’s en video’s de bezoeker een vervreemdende ervaring.

Een andere grote productie is De Stormruiter van regisseur Jos Thie: een muziektheaterstuk met 100 Friese paarden in de hoofdrol, gebaseerd op de 19de eeuwse novelle Der Schimmelreiter van Theodor Storm. In het Waddengebied zullen ruim 50 kunstprojecten vorm krijgen onder de noemer Sense of Place.

Het Grote Grutto Theater

Maar er zijn ook tientallen kleinere projecten. In samenwerking met het burgerinitiatief Kening fan ‘e greide vraagt Het Grote Grutto Theater bijvoorbeeld aandacht voor de achteruitgang van de gruttostand. Theatermaker Theun Mosk dompelt de bezoeker 40 minuten lang onder in de wereld van deze weidevogel. Een andere in het oog springende voorstelling is Holstmeer van gezelschap De Jonge Republiek. Die speelt zich deels af in de Leeuwarder gevangenis en gedetineerden spelen er een rol in.

Voorafgaand aan de opening woonden koning en koningin een kort programma bij in de Harmonie in Leeuwarden. Hier ontvingen de Friese commissaris van de Koning Arno Brok (VVD) en de Leeuwarder burgemeester Ferd Crone (PvdA) namens de organisatie LF2018 van Europees commissaris Frans Timmermans de Europese culturele Melina Mercouriprijs (met 1,5 miljoen euro).

De organisatie verwacht 4 miljoen bezoeken (niet: bezoekers) en 1,4 miljoen overnachtingen. Er wordt vanuit gegaan dat bezoekers minimaal twee producties bezoeken. De totale kosten voor LF2018 bedragen 74 miljoen.