VPRO laat Argos-uitzendingen over Srebrenica onderzoeken

De VPRO gaat een onafhankelijk onderzoek instellen naar de journalistieke afwegingen in zes uitzendingen van radioprogramma Argos. Dat bevestigt Gerard Walhof, hoofdredacteur VPRO Radio, nadat de redactie van Argos hem zaterdag heeft gevraagd de uitzendingen te laten onderzoeken.

Het gaat om afleveringen rond een berucht fotorolletje waarop bewijs zou staan van de genocide van Srebrenica. Dat rolletje zou volgens het ministerie van Defensie bij het ontwikkelen per ongeluk zijn vernietigd. Argos onderzocht tussen 1998 en 2015 wat er met het rolletje gebeurd kan zijn.

De zaak kwam deze maand weer in het nieuws omdat een Utrechtse rechter op 12 januari besliste dat de VPRO journalist Stefan Heijdendael, die voor Argos onderzoek deed naar het fotorolletje, een schadevergoeding moet betalen van 157.000 euro. De VPRO heeft zich „ernstig verwijtbaar” gedragen in een arbeidsconflict met Heijdendael, oordeelde de rechter.

In eerdere nieuwsberichten werd een bedrag van 200.000 euro genoemd, maar dat was gebaseerd op een verschrijving van de rechter die afgelopen donderdag is gerectificeerd.

Onvoldoende beargumenteerd

De kwestie ging over een reconstructie die Heijdendael maakte voor Argos over het mislukte fotorolletje. Hij concludeerde in 1998 dat het verhaal dat Defensie drie jaar eerder – na de val van Srebrenica – over het fotorolletje naar buiten had gebracht niet klopte. Maar volgens Heijdendael kon er wel een andere menselijke fout zijn gemaakt: twee flessen met chemicaliën konden zijn verwisseld. Argos bracht Heijdendaels eerste conclusie in de uitzending, maar zond de theorie over de ándere menselijke fout niet uit, onder protest van Heijdendael.

In 2015 kwam Argos nog een keer op het fotorolletje terug. Toen werd Heijdendaels theorie wel genoemd, door de chef van de laborant die het rolletje verprutste. Maar Heijdendaels bijdrage werd, opnieuw tot zijn ongenoegen, niet uitgezonden.

Hij schreef in een e-mail aan zijn collega’s, zo valt in het vonnis te lezen: „Jullie aanpak stuit bij mij op principiële journalistieke bezwaren. Jullie kiezen er in mijn ogen voor om een ontlastende theorie en een belangrijk expert grotendeels te negeren.”

Er volgde een conflict waarbij de VPRO volgens de rechter „een opeenstapeling van fouten en toezeggingen die niet nagekomen worden” maakte. Dit leidde ertoe dat Heijdendael „ziek werd en ziek bleef”. Niet alleen ging de VPRO onzorgvuldig met de kwestie om, ook heeft de eindredactie van Argos onvoldoende beargumenteerd waarom de reconstructie niet werd meegenomen in de uitzendingen, luidt het vonnis.

Twijfel over journalistieke keuzes

„Het vonnis gaat over het arbeidsconflict dat is ontstaan na de onenigheid over de uitzending in 2015”, zegt Argos-eindredacteur Huub Jaspers. „Maar uit het oordeel van de rechter en de daarop gebaseerde berichtgeving in de media, kan de indruk ontstaan dat de rechter ook een uitspraak doet over inhoud van de uitzendingen. Omdat zo twijfel is ontstaan over de journalistieke keuzes van Argos willen we dat een onafhankelijk persoon daar een oordeel over velt.”

De vraag die een onafhankelijke onderzoeker zou moeten beantwoorden is of Argos de reconstructie heeft weggelaten omdat de informatie ontlastend was voor Defensie en dat niet in het ‘frame’ paste dat sprake was van een doofpot. Jaspers vindt dat Argos inhoudelijk geen fouten heeft gemaakt. „Heijdendaels theorie is wél meegenomen in de uitzending in 2015. Alleen zijn reportage kwam er niet in. En daar waren goede redenen voor. We wilden terugblikken op de kwestie met hoofdrolspelers en niet een theorie van Argos uitzenden.”

Heijdendael wil niet inhoudelijk op de zaak ingaan, maar laat in een e-mail aan NRC weten: „Wie wil weten hoe de kwestie echt in elkaar zit, verwijs ik naar het vonnis van de rechtbank Utrecht. Voor wie wil weten welke ontlastende informatie door VPRO-Argos is geschrapt, en mijn journalistieke bezwaar daartegen verwijs ik naar een presentatie die ik in december 2016 aan de directie van de VPRO heb gegeven.”

Het is nog niet duidelijk wie het onderzoek gaat doen. De redactie van Argos suggereerde dat de Ombudsman van de NPO of één of meerdere onderzoeksjournalisten op de zaak kunnen worden gezet.