Zijn idealisten de nieuwe activisten? Economen typeerden 2017 wel als het jaar van de financiële activisten: beleggers die bedrijven onder druk zetten om koersopdrijvende maatregelen te nemen. Extra dividend uitkeren, bijvoorbeeld. Of slap renderende divisies afstoten. Verf- en chemieconcern AkzoNobel kreeg ze achter zich aan. Evenals de voedingsbedrijven Nestlé en Procter & Gamble.
De ideële activisten hebben totaal andere bedoelingen dan hun financiële ‘collega’s’. Twee nieuwsfeiten vielen me dit jaar al op. Het eerste is de open brief van twee Amerikaanse beleggers die Apple oproepen iPhone-verslaving onder jongeren te bestrijden. Ze bezitten voor 2 miljard dollar Apple-aandelen. Serieus geld dus. Een van hen, Jana Partners, is ook een geduchte financiële activist. Jana zette bijvoorbeeld in 2009 TNT in Hoofddorp succesvol onder druk om het concern op te spitsen in PostNL en pakketvervoer.
Tweede nieuwsfeit is de beslissing van pensioengigant ABP (400 miljard euro beleggingen) om aandelen van tabaksbedrijven af te stoten. ABP is het pensioenfonds van leraren en ambtenaren. Het besluit is mede het gevolg van pressie van mensen die van ABP afhankelijk zijn voor hun pensioen, zoals artsen en personeel van universitaire ziekenhuizen.
De brief aan Apple en de campagne tegen tabaksaandelen zijn onderdeel van een bredere beweging van burgers die bedrijven en beleggingen zien als een katalysator voor verandering. De gegroeide economische en politieke macht van grote ondernemingen brengt tegenmacht in stelling. Wereldverbeteraars hoeven niet te wachten op de volgende verkiezingen. Je kunt vandaag beginnen. Vanuit universiteiten en de pressiegroep Fossielvrij NL wordt ABP opgeroepen te stoppen met fossiele beleggingen. De ‘Stuur Thiange met pensioen’-actiegroep in Limburg wil dat Nederlandse pensioenfondsen hun belegging in het Franse energiebedrijf Engie verkopen. Zo willen zij Engie onder druk zetten om kerncentrales te sluiten net over de grens met België.
Maar je kunt juist ook aandelen kópen. Dat doet Follow This. Deze beleggerscoalitie maakt straks voor het derde jaar op rij gebruik van de aandeelhoudersdemocratie bij Shell. Follow This heeft voldoende beleggers achter zich om op de aandeelhoudersvergadering een motie in te dienen voor meer serieuze vergroening van Shell.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/04/data11762770-255376.jpg)
Hoe succesvol zijn de idealisten? Ze bereiken wat als zij opvattingen vertolken die breder leven, bij burgers, bij klanten van bedrijven en bij pensioengerechtigden.
Shell wees de moties van Follow This steeds af. De meeste aandeelhouders stemden tot nu toe tegen. Maar de spreekwoordelijke olietanker Shell beweegt wel. Hetzelfde geldt voor de pensioenfondsen. Het ABP aarzelde jarenlang: is het hek niet van de dam als de buitenwereld zich met ons beleggingsbeleid gaat bemoeien? Nu is het gewoon gedaan met die tabaksaandelen. Je kunt niet doof blijven voor je klanten.
Dus: de inhoud telt. Maar de vorm ook. De idealisten concentreren zich op één onderwerp. Op één bedrijf. Ze zijn ook bereid de confrontatie aan te gaan, in alle redelijkheid meestal. Dat onderscheidt hen van de reguliere geldgiganten die ook vinden dat zij een maatschappelijke rol hebben, zoals BlackRock (6.288 miljard dollar aan beleggingen) deze week nog eens zei. Zij beheren immers ons spaar-, polis- en pensioengeld. Maar zij zijn óók bij voorbaat gericht op consensus, ze gebruiken een waslijst van onderwerpen en ze hebben misschien wel zakelijk, maar geen idealistisch vuur. Daarom zijn de reguliere vermogensbeheerders als aandeelhouders niet in staat om de immer stijgende topbeloningen aan te pakken.