De hele school kreeg de naaktfoto te zien

Een foto van haar gezicht, een foto van haar naakte lichaam in de spiegel en een naaktfilmpje. Sarah, die niet met haar achternaam in de krant wil omdat ze niet weer op haar ervaringen wil worden aangesproken, stuurde ze naar een jongen op Snapchat. Ze had ingesteld dat de foto’s en de video binnen twee seconden zouden verdwijnen. Maar de jongen had een app die er automatisch screenshots van maakte. „Daarna ging het heel snel, via groepsapps enzo.”

Sarah (21) was zeventien toen ze aan sexting deed, het versturen van naaktfoto’s of -video’s van jezelf, en die beelden online belandden. „Vriendinnen kwamen naar me toe om te vragen waarom ik het had gedaan”, zegt ze. Een aantal vriendschappen ging kapot. „Ze gaven mij de schuld en wilden niet met me geassocieerd worden.”

Eigen schuld, dikke bult – dat idee leeft bij veel Nederlanders. Uit een maandag gepubliceerd onderzoek van Rutgers blijkt ruim eenderde van de mannen en bijna een kwart van de vrouwen het je eigen fout te vinden als een naaktfoto online komt.

Dat komt steeds vaker voor, want onder jongeren tot 25 jaar neemt sexting toe. Volgens recente Rutgers-cijfers is het aantal jongens dat aan sexting doet in vijf jaar verdubbeld tot 13 procent. Voor meisjes verdrievoudigde het aantal tot 12 procent. Sexting wordt ook vaak gedaan door singles tussen 25 en 40 jaar, zowel mannen als vrouwen.

Wie aan sexting doet, heeft vaker te maken met seksueel grensoverschrijdend gedrag, toont het nieuwe onderzoek van Rutgers. „Een verklaring kan zijn dat mensen die sexten sowieso geneigd zijn meer te experimenteren met seks”, zegt Willy van Berlo, expert seksueel misbruik van Rutgers. „Maar het zou ook andersom kunnen: dat ze al grensoverschrijdend gedrag hebben ervaren en daardoor moeilijker hun eigen grens aan kunnen geven.”

Lees ook: Meer dan de helft van alle vrouwen in Nederland heeft te maken gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag

Berichtjes van wildvreemden

Nadat haar beelden breed verspreid waren, was Sarah bang weer naar school te gaan. Daar werd ze nagewezen. Op Facebook kreeg ze berichtjes van wildvreemden. „Ik heb een tijdje mijn achternaam van mijn profiel aangepast”, zegt ze. Ze was boos op de jongen die haar foto’s had gedeeld, maar verweet zichzelf ook de foto’s te hebben gestuurd. „Ik was op zoek naar bevestiging, wilde horen dat ik er mooi uitzag. Daarna dacht ik: waarom heb ik überhaupt foto’s gemaakt?”

Lees ook: Jongeren sturen naaktfoto’s vooral via app Snapchat

Zelf de schuld krijgen voelt alsof je nog een keer moet ondergaan wat er is gebeurd, zegt de 31-jarige Francien Regelink. Als 15-jarige verstuurde zij per e-mail een foto van haar borsten naar een jongen. Hij stuurde de foto door, haar hele school kreeg hem te zien. Haar borsten hingen zelfs uitgeprint aan de schoolmuren, de conciërge vroeg haar of zij dat was. „Ik voelde me verraden”, zegt ze nu. „Ik vertrouwde niemand meer en ik had het idee dat iedereen me dom vond.”

Lees ook: Hoe behoed je je kind voor sexting en cyberpesten?

Ook Regelink gaf zichzelf de schuld. „Als ik de foto niet gemaakt had, was dit nooit gebeurd, dacht ik”, zegt ze. Dat idee veranderde pas toen ze besloot erover naar buiten te komen. Ze schreef er in 2014 een boek over – Francien, laat je tieten nog eens zien – en gaf een interview aan Nieuwsuur. „Pas toen ging ik het verwerken, mede door de vele positieve reacties. Maar ik kreeg ook negatieve reacties, waardoor ik telkens weer aan mezelf ging twijfelen”, zegt ze.

Jonge daders

Het komt vaak voor dat slachtoffers zichzelf verwijten dom te zijn geweest en de schuld krijgen van anderen, zegt Willy van Berlo. „Dat maakt het alleen maar zwaarder voor ze. Sexting is leuk en spannend als je het allebei wilt, het is experimenteren met seks. Als iemand ermee aan de haal gaat, is het diens schuld. We moeten echt af van de reflex om degene die het overkomt de schuld te geven.”

Regelink geeft nu bijna wekelijks voorlichting over sexting op basis- en middelbare scholen. Ook daar treft ze jongeren die zeggen: „Dat is toch je eigen schuld?” Die reactie kan ze zich voorstellen, „maar jongeren overzien de gevolgen niet.” Ze noemt als voorbeeld de Turkse jongen Onur uit Enschede, die vorig jaar zelfmoord pleegde nadat een meisje een naaktfoto van hem via Instagram had verspreid.

De jonge daders beseffen veelal niet dat ze strafbaar bezig zijn. Beelden van jongeren onder de 18 zijn wettelijk gezien kinderporno. Wie die verspreidt, kan een strafblad krijgen. Regelink: „Als ik dat vertel, gaan ze meestal snel foto’s van hun telefoon wissen.”

Stichting Halt ontwikkelde vorig jaar een nieuw interventieprogramma voor misbruikers van sexting. „Het gaat vaak om jongeren die er niet goed over nagedacht hebben”, zegt projectleider Claudia van Diessen. „Die moeten inzien wat ze verkeerd hebben gedaan, maar hoeven niet gelijk het strafrecht in.”

De politie chat met jongeren over de risico’s van digitaal seksueel misbruik. NRC mocht een avond meekijken.

Ook Van Diessen maakt jongeren mee die het slachtoffer de schuld geven. „Voor ons een teken dat er nog veel werk aan de winkel is”, zegt ze. Het Halt-programma stuurt aan op een excuusbrief en zo mogelijk een gesprek met het slachtoffer. „Zo leert de dader nadenken over de gevolgen voor het slachtoffer.”

Voor Sarah duurde het zo’n maand voordat haar naaktbeelden geen gespreksonderwerp meer waren. „Daarna heeft niemand het er meer tegen mij over gehad, al denk ik ook omdat niemand dat meer durfde.” Ze vertelt haar verhaal nu voor het eerst, omdat ze andere meisjes wil laten zien dat ze niet bang hoeven zijn. „Het waait wel over, ik ben er overheen gegroeid en nu gaat het goed met me. Ik heb het mezelf vergeven, anders was ik niet verder gekomen met mijn leven.”