Weet je wat nuttig zou zijn? Om meer wetenschappers aan het woord te laten. Ze mogen dan vaak niet zo mediageniek zijn, ik mis ze in de mediastormen. Afgelopen week, toen er weer een klimaatbommetje afging op Twitter. Ik wijd nu weer een column aan een door Thierry Baudet geïnitieerde hype, excuses daarvoor, maar ik vind het verloop van het gesprek interessant.
In navolging van zijn klimaatopmerkingen volgt er nu een storm aan commentaren. En telkens vraag ik me af: wie van deze mensen heeft er écht in aardlagen gekeken? Wie heeft er klimaatmodellen gemaakt, met zijn poten in de modder gestaan?
Ik niet. Ik ben, zonder de oorspronkelijke data of zelfs de precieze methoden te kennen, tot de conclusie gekomen dat klimaatverandering een groot gevaar is. Dat kunt u onwetenschappelijk noemen, maar u en ik nemen de hele dag dat soort gevoelsmatige beslissingen. U heeft waarschijnlijk nog nooit iemand gezien met difterie, hebt geen benul over het ziekteverloop, laat staan dat u begrijpt wat er precies in het vaccin zit, en toch besloot u ter preventie een prik in het armpje van uw kerngezonde baby te laten zetten. Dat komt door vertrouwen in een systeem.
Zo geloof ik ook de wetenschappers die zeggen dat klimaatverandering een probleem is. Er worden niet voor niets gigantische zeewindparken uit de grond gestampt en gloednieuwe kolencentrales gesloten. Net als bij het vaccineren van mijn zoontje vertrouw ik erop dat ook aan het klimaatbeleid degelijke, goed geïnformeerde wetenschap ten grondslag ligt.
Maar het vertrouwen is tanende. Zowel in het Rijksvaccinatieprogramma als in de noodzaak van de energietransitie, zeker nu dat laatste een steeds grotere druk legt op de financiën van vele huishoudens. Dit keer duikt de klimaattwijfel op in de vorm van beroepsdwarsliggers als Baudet die in het onderwerp een nieuwe manier zien om de gevestigde orde te irriteren. Ze dansen als muggen om wetenschappers heen, delen uitdagende prikjes uit. „Speel met ons”, roepen ze in koor, „ga met ons in gesprek, geef ons een plek aan tafel”. De meeste wetenschappers slaan die uitnodiging af.
Volgens Marijn Poels, die de klimaatdocumentaire The uncertainty has settled maakte, weigerden 50 van de 52 klimaatwetenschappers om in de twijfelzaaiende film commentaar te leveren.Een professor verscheurde zijn uitnodiging voor een debat met sceptici publiekelijk. En ook Gerrit Hiemstra bedankt vriendelijk voor een debat met Baudet.
Ik geloof dat dat een goed idee is. Ik heb het ‘debat’ tussen consultatie-arts en anti-vaccinatie ouders bij Pauw van vorig jaar nog vers in het geheugen. De kalme, ietwat gelaten experts legden het af tegen de retoriek van fanatici. Als je in de dagelijkse praktijk weinig echte sceptici tegenkomt, zoals in de klimaatwetenschap, ben je het niet meer gewend om tegenover mensen te staan die wél dagelijks oefenen in het zaaien van twijfel.
Ik denk niet dat data mensen zullen overtuigen van de urgentie van klimaatproblematiek. Data overtuigen zelden als er geen vertrouwen is in de systemen die ze voortbrengen. Toch hoop ik dat klimaatwetenschappers zichtbaarder worden en redacties hun vaker vragen op te treden. Ook als het een beetje saai is, ook als men niet bijzonder mediageniek is. Het is uiteindelijk zo verfrissend om iemand te horen spreken die niet via-via heeft gehoord van modellen, maar zelf metingen doet in het poolgebied.
Nu lijkt het er soms op alsof het debat wordt gevoerd tussen twee kampen van gelijke grootte, terwijl de sceptici achter de academische muren zwaar in de minderheid zijn. Het probleem is dat de meeste klimaatwetenschappers, net als alle academici, opgesloten zitten in hun ouderwetse organisaties. In tijdelijke contracten, met onzekere funding. Gemuilkorfd door centraal communicatiebeleid, gevangen door mede-auteurs, begeleiders, jargon en een hermetische cultuur. De verhoudingen en overtuigingen van achter de academische muren dringen te weinig door naar de voorgrond.
Ik zou toch nog één keer een dringend verzoek willen doen: Spreek toch, wetenschapper. Vooral wanneer je een onderwerp onderzoekt dat zo maatschappelijk relevant is als het klimaat. Ongeacht je senioriteit. Praat tegen ons, luider, vaker. Schrijf in duidelijke taal wat je doet. Niet alleen voor je collega’s maar voor ons, burgers. We kunnen het ons niet veroorloven om op dit soort cruciale onderwerpen te worden misleid.
Rosanne Hertzberger is microbioloog.