Waarom slapen en eten de goden op kruispunten?

Een keuze uit de korte columns die de Braziliaanse schrijver Paulo Coelho begin jaren negentig schreef voor de krant Folha de S. Paulo zijn nu ook in het Nederlands vertaald. In de bundel Maktub ( ‘het staat geschreven’) staan overpeinzingen die, zo benadrukt Coelho, niet geschreven zijn als raadgevingen maar als eigen ervaringen die de schrijver graag deelde met de lezers in de krant. Het zijn moderne parabelen die steeds een religieuze, morele of filosofische toon hebben. Meestal gesprekken tussen de leerling en de meester. Is er iets belangrijkers dan bidden? Hoe voorkom je dat je zwicht voor negatieve gedachten? Hoe kan een mens de dood accepteren? Waarom slapen en eten de goden op kruispunten?

Paulo Coelho: Maktub. Vertaald uit het Braziliaans door Piet Janssen. Arbeiderspers, 192 blz. € 18,99

In Plato’s oplossing voor de planeet heeft schrijver en vertaler Gerard Koolschijn een aantal politieke en psychologische werken van de Griekse filosoof Plato (427-347 v. Chr.) bijeengebracht. Tweeëneenhalf duizend jaar geleden beschreef Plato zowel de idealen als de gevaren van democratie. In de ideale democratie ontwikkelen mensen zich tot sociale wezens die elkaar kunnen opvoeden tot goede burgers die wetten naleven en zich voeden met kennis en waarheid. Tegelijkertijd waarschuwt Plato, steeds met zijn leraar Socrates als spreker, voor de consumptiemaatschappij waarin de mens zich laat leiden door genot. De overheid zal moeten ingrijpen en de mens ervan overtuigen welzijn boven welvaart na te streven. Overigens kunnen vrouwen volgens Plato ook gewoon de politiek in of voor andere functies in aanmerking komen. ‘En omdat mensen met dezelfde aanleg ook dezelfde opleiding behoren te krijgen, moeten de vrouwen zich dus uitkleden, want zij zullen dan kwaliteiten in plaats van kleren aantrekken.’

Gerard Koolschijn (vert. en samenst.): Plato’s oplossing voor de planeet. Van Oorschot, 208 blz, € 17,50

In De eerste boze burger is de tekst van de E. du Perronlezing van vorig jaar te lezen. Arnon Grunberg richt zich tot boze burgers die zich bedreigd voelen door nieuwkomers. Analoog aan het bijbelverhaal Job die boos is op God omdat die hem laat lijden, is volgens Grunberg de overheid de nieuwe God waarop burgers woedend zijn. Alleen, dat de nieuwkomers daarvan de schuld krijgen klopt niet; met verwijzingen naar het essay van Paul Scheffer ‘Het multiculturele drama’, Freud, Du Perron en Kierkegaard, komt Grunberg tot de conclusie dat ook als er geen migranten naar het westen zouden zijn gekomen, had het leven ons ‘opgezadeld met verdriet en problemen’. Dus, beste boze burger, werp uw woede af en toon inzicht in de rampspoed van de onbekende nieuwkomer, aldus Grunberg

Arnon Grunberg: De eerste boze burger [over de jacht op het paradijs en andere illusies], Nijgh & Van Ditmar, 45 blz. € 6,99

De bloemlezing Het raam gaat open als een sinaasappel bevat 35 prachtige gedichten van de Franse dichter Guillaume Apollinaire (1880-1918). Appolinaire schreef over de liefde, schilderkunst, steden en moderne ontwikkelingen. Ook schreef hij over de Eerste Wereldoorlog toen hij in het Franse leger zat. Appollinaire overleed op 38-jarige leeftijd aan de Spaanse griep en had toen twee dichtbundels (Alcools en Calligrammes) gepubliceerd en talloze onuitgegeven gedichten nagelaten. In het eerste gedicht van deze verzameling, ‘Zone’, weet de dichter het beeld van migranten in Parijs zo teder op te roepen, dat het de lezer honderd jaar later nog steeds zal treffen.

Een gezin draagt een rood dekbed zoals jullie je hart
Dat dekbed en onze dromen zijn even onwerkelijk

Guillaume Apollinaire: Het raam gaat open als een sinaasappel. Vertaald uit het Frans en ingeleid door Kiki Coumans. Uitgeverij Vleugels, 96 blz. € 19,95

Financieel-economisch journalist Bert Bakker werpt een ‘nieuw licht op een eeuwenoude tweedeling’ in Europa. Die tweedeling is volgens hem die van een middenklasse-samenleving en een feodale samenleving. Aan de hand van die breuklijn zijn de aanvaringen tussen Europese lidstaten, met de schuldencrisis tussen 2010 en 2013 als hoogtepunt, niet los te zien van culturele, maatschappelijke en economische verschillen. Bakker benadrukt nog eens dat het uitrollen van een Noord-Europees model in Zuid-Europa eigenlijk een soort van imperialisme is en dat dit ook zo wordt gevoeld. In Onbegrepen Europa onderzoekt Bakker de (historische) welvaarts- en mentaliteitsverschillen binnen de Europese lidstaten. Alleen met meer begrip voor elkaars samenleving, kan weer vertrouwen worden opgebouwd om samen te werken.

Bert Bakker: Onbegrepen Europa. Atlas Contact, 268 blz, € 21,99

Robin en de meesteres beschrijft een dag uit het leven van de jonge dichter Roelf Vetkoper, alias Robin (Roodburstie) Spicker. Samen met de oudere en vaderlijke Bertus Bolland, ‘veurzitter van het renommeerde instituut van bovenprovinciale gezaomenlijke literaire tijdschriften’, verzandt de dag in een meertalig toneelstuk – dan weer in het Drents, dan weer in het Nederlands of een andere Europese taal. Het verhaal speelt zich af in (de thee-uutspanning’ van) het dierenpark Emmen. Op zijn weg wordt Spicker achtervolgd door Meesteres Chimpansee en Wolharige Mammoet. Schrijver Gerard Stout leeft zich uit in vrije associaties met (wereld)literatuur of flarden songteksten.

Gerard Stout: Robin en de meesteres. Ter Verpoozing, 106 blz. € 10