Hoe krijgen we vader uit de auto?

Weet u al waar u ruzie over gaat maken tijdens het Kerstdiner? De verschillende tv-programma’s doen deze week hun best om munitie aan te dragen. Radar wijdde twee uitzendingen aan de tabaksindustrie, olie op het vuur van elk gesprek over het rookgedrag in de familie.

Maar ik denk dat dit jaar vooral de ouderen hun veiligheidsgordels moeten vastsjorren als in de loop van het familiediner de gevoelige zaken niet meer worden geschuwd. Zembla diende woensdagavond het onderwerp ‘Ouderen achter het stuur’ op – al was ‘Hoe krijgen we moeder of vader uit de auto’ preciezer geweest. De uitzending begon met een dame van 91 die soepel over een tweebaansweg langs de Rijn naar een vriendin tufte en bovendien in staat bleek om tegelijkertijd een Zembla-verslaggever te woord te staan.

Zo zorgeloos bleef het niet; Zembla (BNNVARA) heeft een reputatie te verliezen als de meest apocalyptische actualiteitenrubriek van Nederland. Dus zagen we al snel autoportieren zich sluiten in slow motion en schemerden er wazige beelden van onoverzichtelijke kruispunten door natgeregende autoruiten.

De regels zijn helder: automobilisten van boven de 75 moeten zich elke vijf jaar laten keuren om hun rijbewijs te kunnen verlengen. „Een slappe keuring van tien minuten”, volgens critici. De oudere moet een keuringsarts vertellen over zijn medische geschiedenis en over medicijngebruik. Of daarover zwijgen natuurlijk - voor veel mensen is hun auto synoniem met hun onafhankelijkheid. Die laat je je niet afpakken. De keuringarts heeft geen toegang tot iemands medisch dossier.

Een ogentest is onderdeel van de keuring: we zagen een vriendelijke mevrouw hard haar best doen om te spieken met haar goede oog. Zij werd betrapt door de keuringsarts, maar niet iedereen let zo goed op. Volgens Zembla circuleerden er bij ouderenbonden lijstjes van artsen bij wie je zo weer buiten stond met papiertje. Bovendien kan er veel gebeuren met de rijvaardigheid van een bejaarde in de vijf jaar tussen twee keuringen.

Als de oudere zelf niet wil, is er weinig dat hem of haar de auto uit kan krijgen. Artsen willen liever geen situaties waarin hun beroepsgeheim op de tocht komt te staan, het Centraal Bureau Rijvaardigheid maakt het aanvragen van een tussentijdse rijtest voor een ander moeilijk om misbruik (door de spreekwoordelijke boze buurman) te voorkomen. VVD-minister Schulz liet enige jaren geleden weten dat zij mensen vooral zo lang mogelijk in de auto wilde houden.

Zo landt de verantwoordelijkheid bij de partners en kinderen (en dus aan de Kerstdis). Die moeten een oudere die steeds hardnekkiger begint te slingeren uit de auto zien te praten vóór het misgaat. Zeker bij patiënten met (beginnende) Alzheimer is dat een hels karwei. Zembla filmde een vrouw die de auto van haar vader nu bij zichzelf voor de deur heeft gezet; hij belt elke ochtend om te zeggen dat zijn auto weg is. We zagen Cor Zwaal, die ook Alzheimer heeft, op de bank ruzie maken met zijn vrouw Ada omdat hij van haar niet meer mag rijden. Zij later, in de keuken: „Ik ben het wel gewend. Ik krijg alles naar mijn hoofd geslingerd.”

Je kunt de ruzies uittekenen: het verlaten van de auto is een ingrijpend, pijnlijk en zeer zichtbaar teken van aftakeling. Na Zembla kreeg je wel het idee dat de overheid de verantwoordelijkheid daarvoor misschien niet helemaal bij de oudere en zijn naasten moet leggen. Daar komen ongelukken van.