PvdA-winnaar Lutz Jacobi: ‘Alleen Diederik Samsom liet niets van zich horen’

Zo rond half elf wist ze dat het een mooie avond ging worden. In cultureel centrum Neushoorn las de burgemeester tussenuitslagen voor, telkens als er een reeks stembureaus geteld was. Op een gegeven moment had de PvdA al negen raadszetels te pakken. „En toen moesten er nog allemaal dorpen en wijken komen waarvan ik wist: daar gaan we groot worden.”

Lutz Jacobi (62) glundert als ze vertelt over de uitslagenavond op 22 november. In Leeuwarden voltrok zich een klein wonder: acht maanden na de aller-, allergrootste nederlaag ooit wist de PvdA daar de herindelingsverkiezingen te winnen. En met overmacht ook: met 11 van de 39 raadszetels, werd de partij meer dan twee keer zo groot als de eerstvolgende partij. Zij was de lijsttrekker, Lutz Jacobi. Of, zoals iedereen in Leeuwarden haar noemt: Lutz.

Ze ging op de schouders. „No Lutz, no glory”, twitterde een euforische Lodewijk Asscher. Landelijke kranten schreven over het ‘Lutz-effect’. Columnisten riepen haar uit tot de redder van de PvdA. Lutz was precies wat de partij de afgelopen jaren zo gemist had, schreven ze: volks, benaderbaar, helemaal zichzelf. Het PvdA-rampjaar had op de valreep een gouden randje gekregen.

Niet dat Lutz zelf denkt in termen van ‘redder’ en ‘gouden randje’. Daar is ze, als geboren Friezin, veel te nuchter voor. Met hetzelfde gebrek aan dramatiek waarmee ze haar overwinning onderging, had ze de afschuwelijke afstraffing bij de Tweede Kamerverkiezingen beleefd. Op 15 maart was ze met de auto op weg naar huis toen de eerste exit poll op de radio kwam: de PvdA van 38 naar 9 zetels. „‘Jezus, dat is niet waar!’, riep ik heel hard tegen mezelf. Ik had gerekend op 19 zetels. Maar een kwartier later dacht ik alweer: wat maakt het ook uit, 9 of 19 zetels. Als het zo is, dan is het zo.” Neerslachtigheid is een woord dat in het vocabulaire van Lutz niet voorkomt. „Volgens mij moet ik pillen slikken om depressief te worden.”

Wie zuur is, vertrekt

In de zomer werd ze gekozen tot lijsttrekker in Leeuwarden. Een gokje was het wel, na die enorme nederlaag in maart. „Voor je het weet ben je de volgende loser.” En, vindt ze, als je zoiets doet, „moet je voor de volle buit gaan”. Wat zo’n Jeroen Dijsselbloem heeft gedaan, na zeven maanden z’n zetel opgeven, „dat kan niet. Het is zijn keuze, maar ik snap wel dat je er veel mensen mee teleurstelt.”

Maar goed, Lutz ging ervoor. En ze had er vanaf het eerste ogenblik lol in. „We hebben met elkaar afgesproken: we gaan uitstralen dat we blije sociaal-democraten zijn. Wie zuur is, vertrekt.”

Over de campagne hadden ze goed nagedacht. Vakkundige filmpjes op sociale media, „geen rommelig gevlog”. Vrolijke posters met ‘Stem Lutz’. Haar man Koos ging met drie makkers de dorpen rond Leeuwarden af om campagneborden in de berm te slaan – zo’n 170 stuks. „Echt superlief.”

De vrolijke campagne van Lutz Jacobi in Leeuwarden.

Veel ging ook op intuïtie. Gewoon de straat op, met iedereen een praatje maken. Veel mensen kennen haar nog van haar tijd in de Tweede Kamer. Niet één keer, zegt ze, heeft ze tijdens de campagne een andere lijsttrekker aangevallen – zelfs geen speldenprikje. „Misschien dat mensen me daarom wel een interessante persoon vinden. Omdat ik niet loop te vitten.”

Ze ging braaf naar alle lijsttrekkersdebatten. Maar je hebt er niets aan, vindt ze. „In zo’n zaaltje zitten 150 mensen die allang weten wat ze gaan stemmen. En het haalt nauwelijks de media.”

Ahmed Marcouch werd dit jaar burgemeester van Arnhem: “Ik heb Wilders van harte welkom geheten in Arnhem”

Wat Lutz wél leuk vindt, zijn smartlappen. En dus organiseerde de PvdA een Avond van het Levenslied. Kwam een heleboel volk op af, „ook mensen die niet van de PvdA zijn”. Hoogtepunt was het strijdlied Yn read hert (een rood hart) dat Lutz ten gehore bracht samen met de Leeuwarder volkszangeres Anneke Douma, tevens PvdA-lijstduwer. Een „superleuke avond” vond ze het. „Twee dronken vrouwen moesten door de politie worden afgevoerd, omdat ze de boel zaten te verstieren. Gaf een enorme reuring, maar dat hoort bij het leven. Vind ik mooi.”

En dan was er nog steun uit onverwachte hoek. VVD-coryfee Hans Wiegel, woonachtig op het Friese platteland, stak in een filmpje de loftrompet over Lutz: „Je staat open voor de mensen, je bent gewoon, je snapt het en je durft.” Wiegel ging viral.

Het filmpje van Hans Wiegel over Lutz Jacobi.

Eerlijk is eerlijk: eerst zag Lutz helemaal niets in dat filmpje. Een enthousiaste campagnemedewerker had het gemaakt, buiten haar om. Toen ze Wiegel te zien kreeg tijdens het vaste ‘krokettenoverleg’ in de campagne, schrok ze zich een ongeluk. „Ik dacht: gaat dat wel werken, zo’n VVD’er die mij aanbeveelt? Maar toen dacht ik: ach joh, laat maar gaan.”

Geen peilingen

Op de avond van de verkiezingen wist ze niet wat ze moest verwachten. Ze hield rekening met een „stevig verlies”: in maart was de PvdA in Leeuwarden de zevende partij geworden. Op straat was het gevoel dan weer wél goed. Maar bij verkiezingen als deze heb je geen peilingen. „Vond ik een unieke ervaring. Iedereen blijft z’n eigen stijl hanteren, want je weet niet hoe je ervoor staat. Zouden we landelijk ook moeten doen.”

De felicitaties uit de partij stroomden binnen, de avond van 22 november en de dagen erna. Hans Spekman, Sharon Dijksma, Lodewijk Asscher natuurlijk. Zelfs Wouter Bos stuurde een appje. Alleen Diederik Samsom liet niets van zich horen. „Misschien kon hij het nog niet aan.”

Lees ook: De PvdA is de voeling met de tijdgeest kwijt

Ja, ze weet dat anderen vraagtekens plaatsen bij het ‘Lutz-effect’. Dat Leeuwarden al decennia een dieprode stad is. Dat SP en PVV deze verkiezingen niet meededen, en dat D66 en GroenLinks bij gebrek aan bakfietsen en een universiteit minder sterk zijn dan elders. „Maar misschien had ik anders ook wel gewonnen”, zegt Lutz. „En er deden dertien partijen mee aan de verkiezingen. Hoezo geen concurrenten?”