Shell vervolgd in Italië voor omkoping

Justitie in Italië heeft woensdag een historisch besluit genomen. Nooit eerder is een bedrijf met de omvang van Shell en met zulke hooggeplaatste managers voor de rechter gedaagd vanwege corruptie. Behalve Shell wordt het Italiaanse oliebedrijf Eni vervolgd voor omkoping bij de aankoop, zes jaar geleden, van een olieveld in Nigeria.

Ook (oud-)topfunctionarissen van Eni en Shell worden vervolgd in de zaak, onder wie de huidige topman van het Italiaanse oliebedrijf Eni, Claudio Descalzi. Vier oud-medewerkers van Shell zijn eveneens verdachte, onder wie het Britse oud-directielid Malcolm Brinded.

De zaak draait om de 1,3 miljard dollar (1,1 miljard euro) die Shell en Eni betaalden voor een concessie in een groot olieveld op zee, aan de Nigeriaanse overheid. Van dat bedrag voor het veld genaamd OPL 245 belandde 1,1 miljard dollar in de zakken van Ni geriaanse politici en ambtenaren.

Rechter Giuseppina Barbara in Milaan maakte haar beslissing tot vervolging woensdagochtend bekend. Justitie in Nederland heeft haar beslissing zonder twijfel met veel belangstelling gevolgd. Ook het Nederlandse Openbaar Ministerie doet momenteel onderzoek of het Shell en vier (oud-)directeuren, onder wie de huidige bestuursvoorzitter Ben van Beurden, zal vervolgen vanwege deze corruptiezaak.

De rechtszaak in Italië start begin maart. De centrale vraag is of Shell en Eni wisten van het doorsluizen van het geld, en dus kunnen worden vervolgd wegens omkoping. Shell en Eni hielden tot nog toe vol dat ze op de eindbestemming van het geld geen invloed hadden.

Shell (omzet 217 miljard euro, 89.000 werknemers) zegt in een schriftelijke reactie dat het „teleurgesteld” is over het besluit van de rechter. „We verwachten dat de rechters tot de conclusie zullen komen dat er tegen Shell of zijn voormalige werknemers geen zaak zal blijken te zijn..” Ook Eni (omzet 56 miljard, 34.000 medewerkers) bevestigde woensdag zijn geloof in onschuld.

Justitie in Italië heeft drie jaar onderzoek gedaan; zij acht de zaak blijkbaar zo kansrijk dat het tot vervolging komt. Onderdeel van het onderzoek was ook een inval, begin 2016, in het hoofdkantoor van Shell in Den Haag, waaraan Nederlandse FIOD-rechercheurs meewerkten. „Het bestrijden van corruptie vergt een internationale aanpak en dat laat deze uitspraak zien”, zegt een woordvoerder van het Nederlandse functioneel parket.

In Nederland wordt nog onderzocht of het Shell en vier (oud-)directeuren, onder wie de huidige bestuursvoorzitter Ben van Beurden, zal vervolgen vanwege de corruptiezaak. Op de vraag of het in Nederland tot een rechtszaak komt, zegt de woordvoerder: „Het onderzoek loopt.”

De Italiaanse openbaar aanklager De Pasquale stelde, in een rapport dat eind 2016 naar buiten kwam, dat 1,1 miljard dollar op onwettige wijze terecht is gekomen bij een Nigeriaanse oud-minister van olie, Dan Etete. Via hem zou het geld volgens De Pasquale zijn doorgesluisd naar andere Nigeriaanse politici, onder wie oud-president Goodluck Jonathan.

„Het is ongekend dat grote oliemaatschappijen zich nu voor de rechter moeten verantwoorden voor corruptie”, reageert campagneleider Barnaby Pace van Global Witness. Die Britse actiegroep maakte zich jarenlang sterk voor vervolging van Shell en Eni in de zaak, en deed onderzoek.

Volgens hoogleraar bedrijfsethiek Wim Dubbink is het veelgehoorde argument dat corruptie in sommige landen nu eenmaal onvermijdelijk is „moreel en juridisch een ongeldig argument”. Volgens de Tilburgse wetenschapper heeft het internationale samenwerkingsverband OESO in 2009 richtlijnen rond anti-corruptie uitgevaardigd. „In de jaren zeventig had dat argument wellicht nog enige geldingskracht, maar nu zit je bij corruptie gewoon fout. Klaar.”

Lees ook: Hoe olieveld OPL 245 Shell achtervolgt

Correctie (20 december 2017): In een eerdere versie van dit stuk stond abusievelijk dat 1,3 miljard dollar ‘ruim 884 miljoen euro’ is. Dat moet 1,1 miljard euro zijn. Verder is dit artikel in de loop van woensdag herschreven en geactualiseerd.