Vroeger had je wasmiddelen die witter dan wit wasten. Nu zegt iedereen transparant te zijn. Deze week werd bekend dat D66-leider Pechtold een appartement, ter waarde van 135.000 euro, cadeau kreeg van een jarenlange vriend annex Canadese diplomaat. Hij had de gift niet opgegeven. „De overheid moet transparant en duidelijk zijn”, aldus het laatste D66-verkiezingsprogramma. Dus ik zou zeggen: practice what you preach, Pechtold.
Maar helaas. Woensdag schetste deze krant de relatieve betekenis van het geschenkenregister voor Tweede Kamerleden. Opgave is vrijwillig. Dus strikt genomen stond hij in zijn recht de gift als „privé” te categoriseren – en het appartement niet op te geven.
Maar ik vond ook terug dat de geschiedenis van het register begon met een motie, 9 oktober 2003, van het toenmalige Kamerlid Jeroen Dijsselbloem. Hij wilde, met steun van D66, dat „de integriteit van Kamerleden boven elke twijfel moet zijn verheven”.
Dus nu de bekendwording van de gift discussie brengt, is duidelijk dat Pechtold het tegendeel bereikt van wat het register beoogt. Je kunt geen transparantie beloven en daarna zeggen: telt alleen tijdens kantooruren.
Dubbelhartigheid die je vaker ziet. Vorig voorjaar nam de Tweede Kamer een initiatiefwet (Open Overheid) aan die de staat tot structurele transparantie dwingt. De senaat blokkeerde behandeling voor onderzoek naar de uitvoeringskosten. Die kwamen hoog uit. Later bleek uit interne mail dat de onderzoeksbevinding („onbehapbare werklast”) op voorhand vaststond: toen de staat transparant leek te worden, maakten ambtenaren dat gauw even ongedaan.
Baudet wil volgens zijn verkiezingsprogramma „transparante sollicitaties voor publieke functies”. Woensdag schreef De Correspondent dat hij in Amsterdam uren sprak met Jared Taylor, een ideoloog van Alt-right. Baudets partij weigerde woensdag toelichting. „Wij spreken dagelijks tientallen mensen, waarmee we het soms eens en soms zeer oneens zijn”, aldus een verklaring. Transparantie tot de voordeur.
En officieel controleert de overheid buitenlandse giften aan politieke partijen. Maar toen deze krant laatst vaststelde dat een gift van 7.000 euro aan de PVV van een niet te traceren Amerikaans bedrijf kwam, bleek dat de controlerende commissie van notabelen de identiteit van donoren niet eens verifieert. Transparantie als holle frase.
Hollandse transparantie is kortom vooral dorpsreclame: de slogans zijn al niet best, de werkelijkheid is nog beroerder. Wat dat betreft is Pechtold deze week in een verhaallijn gestapt waaruit hij beter weg had kunnen blijven.
Correctie (21 december 2017): De ontmoeting tussen Baudet en Jared Taylor vond plaats in Amsterdam, niet in Rotterdam, zoals hier eerder stond.