Als je Jozef bent kan je niet even gaan staan appen

Op zorgboerderij De Mettemaat in Hengelo, Gelderland, staat een kudde van vijftien kamelen te kauwen op een flinke baal stro. Grote indrukwekkende dieren met glanzende vachten. „De kamelen zijn voor Driekoningen”, zegt Anton Veldhuis (55), allrounder bij De Mettemaat. „Als iemand ze echt per se in de kerststal wil, kan dat, maar het is een kostbare grap omdat ze apart vervoerd moeten worden. Vrijwel iedereen gaat voor het standaardpakket.’

Doorgaans richt de zorgboerderij zich op zinvolle dagbesteding voor mensen met uiteenlopende problematiek. In december verzorgen ze daarnaast meer dan dertig kerststallen door heel Nederland. Anton Veldhuis heeft al in tientallen plaatsen de rol van Jozef vertolkt – hij laat er speciaal zijn baard voor staan. „Dat doe ik vanaf oktober. Soms is dat net te vroeg, maar dan knip ik hem netjes bij voordat ik de stal inga.” Hij klopt op de vacht van een grote mannetjeskameel. „Aai deze maar niet, hij is nogal bronstig.”

In de stallen van de zorgboerderij staan behalve de kamelen een kudde alpaca’s, ezeltjes en twintig rendieren. „Ik heb altijd al een passie voor bijzondere dieren gehad”, zegt Jan Groot Roessink (53), eigenaar van De Mettemaat. „Je googelt eens wat en voor je het weet heb je je eerste berglama gekocht. Inmiddels hebben we dus ook vijftien kamelen.”

800 tot 1.200 euro per dag

Sinds acht jaar biedt de zorgboerderij levende kerststallen aan. Groot Roessink: „We hebben hier veel tamme dieren. De mensen die hier komen voelen zich soms tamelijk ellendig of eenzaam en dan helpt het om de dieren te verzorgen en te knuffelen. Die lenen zich uitstekend voor een kerststal, dus toen we acht jaar geleden benaderd werden dachten we: waarom niet.”

Inmiddels is De Mettemaat een grote leverancier van levende kerststallen. Groot Roessink: „Ik geloof dat er vier bedrijven zijn die door heel Nederland kunnen leveren.” Een beetje stal kost tussen de 800 en 1.200 euro per dag, afhankelijk van de reisafstand en de omvang. Wie er een kameel bij wil, lapt al snel 2.000 euro. Het standaardpakket van De Mettemaat bestaat uit een levende Jozef, een levende Maria, een Jezus-pop, twee ezeltjes, vier geiten, twee pony’s en twee alpaca’s. Die laatste staan niet beschreven in de vertelling van Bethlehem „maar mensen worden blij van alpaca’s en wij willen mensen graag blij maken”, zegt Groot Roessink. „Daar gaat alles op onze zorgboerderij om.”

In december gaan de beesten allemaal de vrachtwagen van Noach in om op allerhande plekken het kerstverhaal uit te beelden. Op dit moment zijn er vier Jozefs en Maria’s per dag actief. Zij zijn „doorgaans medewerkers en begeleiders die bij ons op de loonlijst staan”, zegt Groot Roessink. „Maar met de grote decemberdrukte lopen er ook zzp’ers rond. Daar ontkom je niet aan.”

Hij vindt het belangrijk dat de stal de juiste sfeer uitstraalt en dat de familie die hij levert zich van haar beste kant laat zien. „Ze hoeven het kerstverhaal niet te kennen, maar ze moeten er wel voor zorgen dat de stal een vredige uitstraling heeft. Wij vinden het bovendien belangrijk dat Jozef en Maria contact maken met het publiek en niet op hun telefoon appjes zitten te sturen. Zoiets heb ik ooit gezien in andermans stal. Dat vergeet je je hele leven niet. Bij ons zouden ze direct weggestuurd worden.”

Ook Anton ‘Jozef’ Veldhuis kan zich zoiets niet voorstellen. Hij geeft wel toe dat hij soms in Jozef-kostuum een patatje eet in de plaatselijke snackbar: „Zo’n dag in de stal, jezelf warmhouden en constant praten met de mensen, ik doe het graag maar het vreet energie.”

In de Waagtoren in Alkmaar stond 10 december tijdens de Winterfair voor de derde keer een levende kerststal van De Mettemaat. Carolien Honnebier (52), organisator: „Ik vind dat een kerststal verrassend moet zijn en dat doe je met een thema. Vorig jaar was alles in Ibiza-stijl. Dit jaar is het duizend-en-een nacht. Zo’n stal is tegenwoordig niet alleen voor gelovige mensen leuk, maar voor iedereen. Het toont waar Kerst om gaat. We hangen mooie doeken en Arabische lampen op en creëren zo een duizend-en één-nacht-sfeer.”

Er werden 15.000 mensen verwacht, maar het thema bleek niet de enige verassing dit jaar: door de hevige sneeuwval kwamen er uiteindelijk maar 6.500 bezoekers. Honnebier: „De kerstkoren zegden af, onze steltlopers vonden het te gevaarlijk en zelfs de kerststal trok minder bezoekers. Echt botte pech.”

Een levende Jezus of een pop?

Bij De Mettemaat trekken Jozef en Maria met een pop als Jezus het land in. „Er gebeurt al zoveel in die stal”, zegt Groot Roessink. „Voor ons heeft een levende baby Jezus geen meerwaarde.”

Toch is een pop lang niet voor elke kerststal vanzelfsprekend. Joke Steenbergen (64) zit in het kerststalgroepje van de katholieke kerk Sint Johannes’ Onthoofding te Moordrecht: „Zonder levende Jezus doen we het niet. De beesten zijn toch ook echt, waarom zou Jezus dan een pop zijn? Dat is toch niet logisch?” Dit jaar wordt in Moordrecht voor de 35ste keer de levende kerststal uitgebeeld. En hier geen thema’s, geen pop en geen alpaca’s.

In de kerststal in Alkmaar geen levende baby. Foto Jorids van Gennip

Volgens Steenbergen is de levende stal niet alleen vermaak, maar ook een kans om het bijbelse verhaal beeldend te vertellen. „Wij willen de realiteit zo dicht mogelijk benaderen. Daar hoort een levende baby Jezus bij. Als zo’n kindje een beetje moet huilen geeft dat niet, dat maakt het alleen maar echter”, zegt Steenbergen. En: „We hebben prachtige oude lappen waar we het in wikkelen en ook nog een kacheltje.”

Lees ook: Modekwestie: Kerst bij mijn nieuwe schoonouders, wat moet ik aan?

Vorig jaar werd de kerststal van Moordrecht bijna geannuleerd omdat er geen geschikte baby was. „Mijn dochter heeft toen een oproep gedaan op de Facebook-groep Je bent pas echt een Moordrechtenaar als… en toen kwam het gelukkig toch nog goed.”

Niet iedereen kan zijn kind aanmelden; de baby mag niet ouder dan zes maanden zijn. Steenbergen: „Zodra ze rechtop in de kribbe zitten is het afgelopen.”