‘Linkse hobby’, ‘gutmensch’, ‘social justice warrior’: allemaal termen die gebruikt worden om iedereen die er progressieve standpunten op nahoudt weg te zetten. Het suggereert dat er iets beschamend is aan het willen bestrijden van onrecht. Het is hip om politiek incorrect te zijn, bij mensen die er alles aan doen om te bewijzen hoe erg ze niet ‘deugen’. En ze maken zich daarbij heel kwaad. Mijn collega-columnist Meredith Greer bedacht voor mij de toepasselijke term: driftmenschen.
Op Facebook zag ik een bericht van een vriend die zich verkneukelde om mannen als Harvey Weinstein en Kevin Spacey die hun carrière om zeep hielpen door seksueel misbruik en grensoverschrijdend gedrag. De twee zijn Democraten dus ‘links’ en daarom was het voor deze rechtse digitale vriend amusant om te zien hoe de „#MeToo-kruisiging” vooral de „eigen mensen” raakte. Want uiteraard vinden #MeToo-medestanders een verkrachting minder erg als de dader een jaar eerder op Hillary Clinton stemde.
Ik zie vaker soortgelijke berichten van voornamelijk (radicaal) rechts-georiënteerden die denken dat de wereld enkel bestaat zodat ‘links’ en ‘rechts’ een machtsstrijd kunnen voeren. Hoe we moeten omgaan met seksuele roofdieren waar iedereen last van heeft, wordt ineens tot politieke ideologie gereduceerd. Zoals de klimaatcrisis volgens hen enkel problematisch is voor degenen die zich erom bekommeren. Maar mocht het onverhoopt resulteren in de destructie van de aarde, dan vertrekt de driftmensch simpelweg naar Mars.
De driftmensch maakt zich voornamelijk druk om waar ik me druk om maak
De inzet van gutmenschen om via sociale en culturele rechtvaardigheid verandering te bewerkstelligen werkt als een rode lap op een stier bij de driftmensch, die zelf staat te schuimbekken omdat er door de ‘islamtsunami’ geen kerstbomen meer zijn. Vergetend dat er elk jaar op de Dam veertigduizend kerstlampjes in de levensgrote Nordmann-spar schitteren.
De driftmensch hoeft niet per definitie rechts te zijn. Als je notie neemt van de stuitende ‘opperdeugmens’-reacties op emeritus hoogleraar Gloria Wekker die de Joke Smitprijs won voor haar jarenlange onderzoek – naar raciale en genderongelijkheid – waarmee ze Nederland een spiegel voorhoudt, zie je dat de verdorvenheid uit alle hoeken van het politieke spectrum komt aanvliegen.
Vaak wordt het driftig gedrag als rebelleren gezien, maar komt het meer overeen met deïndividuatie, een psychologisch proces waarbij je individualiteit verliest, weinig persoonlijke of maatschappelijke verantwoordelijkheid voelt en bereid bent allerlei grenzen te overschrijden. Wat uiteindelijk tot wanstaltig kuddegedrag leidt. Zoals ‘stoere’ kinderen op de middelbare school ‘nerds’ pesten en sommige nerds zich maar aansluiten om erbij te horen. Als kind kan het als overlevingsmechanisme fungeren, als volwassene meer als excuus.
Onlangs was ik bij de Prins Claus Awards waar internationale laureaten een prijs kregen voor hun prestaties. Ik heb me lange tijd niet zo geïnspireerd gevoeld. De genomineerden waren onder meer Aziatische, (Noord-)Afrikaanse en Latijns-Amerikaanse kunstenaars en activisten die zich decennialang inzetten voor duurzaamheid, inlandse gemeenschappen en genderdiversiteit. De revolutionaire wijlen Burkinese president Thomas Sankara verwoordde het treffend toen hij stelde dat je fundamentele verandering niet kunt bewerkstelligen door te conformeren. De toekomst is maakbaar en iets dat we steeds opnieuw moeten durven uitvinden. Net als onszelf.
Ik maak me regelmatig druk om hoe de samenleving verbeterd kan worden. De driftmensch maakt zich voornamelijk druk om waar ik me druk om maak. Maar zijn bestaan is noodzakelijk, al is het alleen als waarschuwing voor wat er kan gebeuren wanneer je alle individualiteit verliest en dat als iets gunstigs ziet.