‘On Body and Soul’ beroert hart én hoofd

Twee herten, een mannetje en een vrouwtje, lopen door een besneeuwd naaldbos. Ze cirkelen om elkaar heen, graven wat in de grond en gaan dan weer verder. In een mooi shot legt het ene dier even zijn kop op de rug van het andere. Het begin van de Hongaarse film On Body and Soul zou niet misstaan in een BBC-natuurdocumentaire. Wat de beelden te betekenen hebben blijkt pas halverwege. De neiging dieren menselijke eigenschappen toe te schrijven wordt tot zijn uiterste consequentie doorgevoerd: deze herten lijken wel mensen.

De natuurbeelden staan in schril contrast met scènes die even later volgen, en waarin het dier een object is. Op documentaire wijze wordt het slachten van een koe getoond. Wie vlees eet, moet weten hoe die biefstuk op zijn bord komt.

Maar On Body and Soul gaat daar slechts zijdelings over. Het abattoir waar de Gouden Beer winnende film zich afspeelt is de setting voor een verhaal over twee eenzame zielen. Endre, de financieel directeur van het slachthuis, observeert graag zijn werknemers vanuit zijn kantoor op een hoger gelegen verdieping. Zijn oog valt op Mária, de nieuwe kwaliteitscontroleur. Het eerste wat hij van haar ziet, is dat zij haar voeten kaarsrecht achter een rechte schaduw plaatst. Iets eerder zagen we beiden even genieten van de warme zon op hun gezicht. Daarmee suggereert regisseur Ildikó Enyedi dat zij verbonden zijn. Een verbintenis die in de loop van de film verder wordt uitgewerkt, waarbij terugkerende beelden van de twee herten een cruciale rol spelen.

Endre en Mária zijn boeiende personages. Endre heeft een lamme arm – hoe dat zit, wordt niet uitgelegd – en vermijdt zoveel mogelijk sociaal contact. Hij koopt zijn avondeten altijd in dezelfde winkel en eet het op in zijn rumoerige, rommelige appartement. Een appartement dat een groot contrast vormt met Mária’s smetteloos witte, schone en harmonieus ingerichte woning. Daarbij is Mária extreem introvert en gehecht aan regels. Alles bij elkaar kan de kijker concluderen dat zij waarschijnlijk hoog scoort op het autistisch spectrum – de film benoemt het niet.

Veelzeggende detailshots bekrachtigen dit idee: een hand die kruimels wegveegt, een peper-en-zoutstelletje dat symmetrisch op tafel staat, voeten die in keurig neergezette slippers gaan.

Lees hier een interview met Ildikó Enyedi, regisseur van ‘On Body and Soul’

Ook een ander stijlmiddel valt op. Enyedi filmt veel via reflecterende oppervlaktes als ramen, spiegels en half doorzichtig plastic tussen twee ruimtes in het abattoir. Een verwijzing naar de schuchtere hoofdpersonages die elkaars spiegelbeeld lijken te zijn, ook in hun dromen.

On Body and Soul is zo’n zeldzame film waarbij je het gevoel krijgt dat alles klopt, en dat alles elkaar versterkt: scenario, camerawerk, muziek maar vooral het acteerwerk. Alexandra Borbély (Mária) en Géza Morcsányi (Endre) zijn geknipt voor hun rollen. Onder hun kalme exterieur zitten diepe gevoelens. De een stopt ze weg, de ander moet ze ontdekken. Autist Mária doet het via een rollenspel met playmobilpoppetjes, kijken naar porno en het bevoelen van een koe. Ze imiteert gedrag en emoties, maar de film stelt de vraag of wij dit niet allemaal tot op zekere hoogte doen. En zo beroert On Body and Soul hart én hoofd. Klasse.