Elke week nieuwe dingen leren

De toekomst van werk? Die is allang hier. Dat zegt Lynda Gratton (62), hoogleraar aan de London Business School en co-auteur van het boek The 100-Year Life over de gevolgen van het feit dat we gemiddeld steeds ouder worden. Ze noemt taxidienst Uber om te verduidelijken hoe ‘de toekomst’ nu in alle lagen van de samenleving voelbaar is.

Als maatschappij zitten we in een overgangsperiode, zegt Gratton, waarin werk minder vastomlijnd raakt. „We denken hard na hoe we hiermee om moeten gaan. Dat kost tijd”, zegt de hoogleraar. Om terug te komen op Uber: het platform stelt mensen in staat om te werken, maar ze hebben geen baas, collega’s of sociale zekerheden. Gratton: „Ik denk vaak: is dit nog wel een baan?”

De ingrijpende veranderingen in ons werk zorgen voor onrust in een tijd dat we onze identiteit ontlenen aan juist dat vlak van ons leven. Mensen zijn meer dan ooit hun werk geworden, zegt Marjolein ten Hoonte (54), directeur arbeidsmarkt bij uitzendbureau Randstad. „Vraag aan mensen hoe het gaat en je krijgt in negen van de tien gevallen een antwoord dat samenhangt met werk.”

Uitrusten en bijleren

Ten Hoonte houdt zich dagelijks bezig met de vraag hoe de werkende mens relevant kan blijven in de wereld die voor ons ligt. „Grenzen tussen privé en werk zijn fluïde: we zijn dag en nacht bereikbaar en het gaat steeds vaker over de overwhelmed employee die wanhopig naar manieren zoekt om de onafgebroken stroom aan mailtjes, to do-lijstjes, telefoontjes en vergaderingen te managen.”

Ze praat over een ‘maatschappij in stress’, en dat is niet zo gek, vindt ze, als je beseft dat we uit een geordend en verzorgd industrieel bestel komen. „Veel mensen hebben in die tijd hun carrière opgebouwd en vinden het beangstigend dat we nu in een tijdperk komen waarin je niet meer tot je pensioen zekerheid hebt over je werk.”

Uit onderzoek van Randstad uit 2015 blijkt dan ook dat het merendeel van de meer dan 1.000 ondervraagde werknemers opziet tegen toekomstscenario’s zoals de toenemende flexibilisering, je vaker moeten omscholen en de kans dat je op je 75e nog steeds aan het werk bent.

Ten Hoonte vindt dat we op nieuwe manieren zekerheid moeten organiseren, en niet alleen via contracten. „Als je mensen vraagt wat ze goed willen regelen in hun leven gaat het niet alleen over werk, maar ook over dat ze gezond willen blijven, van betekenis willen zijn en dat hun kinderen een goede opleiding krijgen.” Het vraagt volgens haar om een ‘nieuwe wederkerigheid van arbeid’ waarin je niet alleen een salaris, maar ook dingen als ‘uitrusten’ en ‘bijleren’ kunt uitruilen met je werkgever.

100 jaar leven

De Londense hoogleraar Gratton vindt dat discussies over de toekomst van werk te vaak draaien om ‘disruptieve’ technologische ontwikkelingen. Daardoor blijven andere aspecten onderbelicht die ons leven net zo onherroepelijk zullen veranderen. Technologisch determinisme, noemt Gratton dat.

Zij vindt dat we het meer moeten hebben over het feit dat we almaar ouder worden. Baby’s die vandaag geboren worden, hebben een gemiddelde levensverwachting van 100 jaar, zegt de hoogleraar. „Zij zullen dus tot na hun 80e moeten doorwerken voordat ze genoeg geld gespaard hebben om te kunnen stoppen.”

Het gevolg? De tijd dat een leven op te delen was in de drie blokken ‘studie, carrière en pensioen’ is volgens Gratton definitief voorbij. „Niemand zal non-stop van z’n 21e tot z’n 80e werken. Dus levens zullen uit allerlei fases bestaan: meerdere carrières, reizen, jaren waarin je alleen focust op je privéleven, noem maar op.”

We moeten ons dus voorbereiden op een leven vol verandering. Hoe doe je dat? Uit een recent onderzoek dat adviesbureau McKinsey in opdracht van Google uitvoerde bleek dat we minstens een halve dag per week nieuwe dingen moeten blijven leren om echt up-to-date te blijven.

Dat is ook waar Ten Hoonte en Gratton op focussen. „Geef jezelf tijd om te lezen, volg blogs van mensen die je interessant vindt en bezoek conferenties”, adviseert Gratton. Doe je dat niet, dan raak je volgens haar snel achterop.