Mijn nieuws Podcasts Digitale krant
Terug naar de krant
In beeld

100 jaar Sinterklaas in Nederland

Het sinterklaasfeest maakt al ruim een eeuw veel los in Nederland. Zo vierden protestanten het feest lange tijd stiekem achter de voordeur. Onze redacteur Wilfred Takken bespreekt twintig historische sinterklaasfoto’s, geadviseerd door cultureel antropoloog en sintoloog Jef de Jager.

Meisje verkleed als Sinterklaas (1909). Sinterklaas wordt begin twintigste eeuw vooral in huiselijke kring gevierd. De burgerij probeerde sinterklaasfeesten op straat terug te dringen, omdat het er nogal eens heidens aan toeging (zie het Sunneklazen op Ameland).
Nationaal Archief
Intocht in Volendam (1908). Rond 1900 zijn de eerste intochten. In de jaren twintig raken ze in de mode. De viering van het feest wordt sinds anderhalve eeuw ingekleurd door het invloedrijke prentenboekje ‘Sint Nicolaas en zijn knecht’ van de onderwijzer Jan Schenkman.
Hollandse Hoogte
Sinterklaasbezoek bij Zeeuwse familie in klederdracht (1935). Dit is een rooms-katholiek gezin. Protestantse autoriteiten bestreden sinds de Nederlandse Opstand de katholieke bisschop, maar slaagden er nooit in zijn brede populariteit te keren. Het protestantse volksdeel bleef achter de voordeur hardnekkig de katholieke feestdagen Sinterklaas en Sint Maarten vieren.
Hollandse Hoogte
Intocht op het Damrak in Amsterdam (1946). Sinds 1934 komt Sinterklaas ook aan in Amsterdam, met een onderbreking in de oorlogsjaren (1940-1944). In 1945 was hij weer van de partij. Het Canadese leger stelde twintig jeeps beschikbaar. Ook wilde ze zestien sinterklazen inzetten, maar daar werden er weer vijftien van geschrapt.
G. v.d. Werff/ANP
De stoomboot van Sinterklaas komt aan bij Amsterdam CS (1949). Sinterklaas was dat jaar de acteur Paul Huf. Tegenwoordig is het acteur Jeroen Krabbé. De stad maakte de laatste jaren naam door als eerste Zwarte Piet af te schaffen. In plaats daarvan kwamen er roetveegpieten en sinds dit jaar ‘Spaanse edellieden uit de 16de eeuw’. Ook daar kwam kritiek op: het zou verwijzen naar de toenmalige onderdrukkers.
Fokke C. de Haan/ANP
Koningin Juliana en haar dochters (1952) prinses Margriet en prinses Marijke voor het Paleis op de Dam tijdens de intocht van Sinterklaas – de eerste die op televisie kwam. Het sinterklaasfeest kende voordien vele regionale verschillen. Sinds de opkomst van de televisie zijn de feesten steeds meer op elkaar gaan lijken.
ANP/Benelux
Een meisje zingt voor Sint en zet een klomp (1959) bij de kachel met een wortel erin. Dit gebruik gaat terug tot de Middeleeuwen. Cadeaus kwamen op sinterklaasochtend. Pakjesavond, op 5 december, werd sinds eind 19de eeuw alleen door de burgerij in de steden gevierd, en werd pas algemener sinds de jaren twintig van de twintigste eeuw.
Nationaal Archief
Een Ghanees diplomatenpaar (1968), de heer en mevrouw E.Y.D. Tetevie, op een sinterklaasfeest voor het corps diplomatique op het Binnenhof, Den Haag. Zwarte Piet stuit tegenwoordig in het buitenland op onbegrip. De VN-werkgroep voor Mensen van Afrikaanse Afkomst veroordeelde in 2014 de figuur als racistisch.
Dick Coersen
Sinterklaas op de step (1989) tijdens de hockeywedstrijd Bloemendaal-Amsterdam. Net als veel gezagsdragers heeft ook Sinterklaas sinds de jaren zestig veel aan sacraliteit ingeleverd.
ANP/ KOEN SUYK
Intocht in Beesd (1989). Sinds de intocht algemeen werd is het ééndaagse feest uitgegroeid tot een meerdaags feest, dat inmiddels drie weken duurt.
Rien Zilvold
Zwart geschminkt kind (2003) op het Feest van Sinterklaas in Ahoy in Rotterdam. Zwart geschminkte kinderen zie je in de grote steden bijna niet meer. De als Piet verklede kinderen zijn ongeschminkt of hebben roetvegen. Tot vreugde van de ouders, want ’s avonds onder de douche kreeg je die oren moeilijk schoon.
Robin Utrecht/ANP
De televisie-intocht in Alkmaar (2004). Sinds 2001 maakt de intocht deel uit van het Sinterklaasjournaal, gepresenteerd door Dieuwertje Blok. Dat kinderprogramma brengt drie weken lang dagelijks een dramaserie rondom Sinterklaas en zijn pieten. In 2004 zagen we trouwens kaasboer Kees Korst optreden, een rol van Stefan de Walle, die zeven jaar later tot het hoogste ambt werd geroepen.
Robin Utrecht/ANP
Sint leest de Spaanse krant El Pais (2004) in zijn stadspaleis in Dordrecht. De Griekse bisschop is geboren in Patara (Turkije), maar Jan Schenkman liet hem uit Spanje komen. Niet helemaal duidelijk waarom. Volgens cultureel antropoloog Jef de Jager ligt Sint Nicolaas begraven in Bari, bij Napels, en dat was een paar eeuwen Spaans grondgebied.
Robert Vos/ANP
Sinterklaas komt aan in Almere Haven (2008), ook voor het Sinterklaasjournaal. In deze editie landt Rare Piet met een parachute op de stoel van Sint, die daardoor geplet wordt. Gelukkig heeft burgemeester Annemarie Jorritsma een reservestoel.
Koen van Weel/ANP
Prinses Máxima en haar dochter prinses Amalia (2011) bij de aankomst in Scheveningen. Het Koninklijk Huis viert naast Sinterklaas ook van oudsher uitbundig het concurrerende Kerstfeest; volgens Jef de Jager omdat de familie overwegend Duits is. De Oranjes waren in de 19de eeuw een van de eersten die een kerstboom in huis haalden en geschenken uitdeelden met Kerst.
Robin Utrecht/ANP
Vluchtelingen in Emmen (2012) op een sinterklaasfeest van Vluchtelingenwerk Noord-Nederland. Kennis van - en tolerantie jegens Sinterklaas is onderdeel van het inburgeringsexamen.
Kees van de Veen
Voor de kust van Hoek van Holland kleedt Sinterklaas zich aan (2014) terwijl er al een KNMR-boot nadert, vol met kinderen.
Peter de Krom
Demonstrant tegen Zwarte Piet (2014) bij de intocht in Amsterdam. Sinds 2011 demonstreren activisten bij de intochten, wat het debat over de ‘racistische karikatuur’ dan wel ‘waardevolle traditie’ flink heeft aangejaagd. Het percentage Nederlanders dat Zwarte Piet niet wil veranderen is sinds 2013 gedaald van 89 procent naar 68 procent.
Evert Elzinga/ANP
Een roetveegpiet tijdens de tv-intocht van Sinterklaas in Maassluis (2016). Als tegemoetkoming aan de tegenstanders heeft het Sinterklaasjournaal sinds drie jaar naast zwarte pieten ook roetpieten en zelfs een enkele witte piet.
Remko de Waal/ANP
Sinterklaas in Roelofarendsveen (2017). Cultureel antropoloog Jef de Jager denkt dat de populariteit van het feest zal afnemen, onder invloed van het zwarte pietdebat, ten gunste van het “internationaal veel sterkere” Kerstfeest. Sinterklaas ging eerder door zo’n dal begin jaren tachtig, zegt hij, toen traditie uit de mode was.
Remco Koers
Meld een taalfout
Toevoegen aan
+ verzameling

Lees ook deze artikelen