Dilemma’s van een onbewaakte overweg

De beruchtste spoorwegovergang van Nederland is niet meer. Na drie ongelukken, twee doden, achttien gewonden, twee rechtszaken, grondonderhandelingen en excuses van ProRail aan een vlakbij wonende boer is de Voslaan in Winsum sinds begin dit jaar dicht.

Moderne hekken middenin het Groningse Hogeland blokkeren de toegang tot het spoor, vlak naast het monument voor de postbode die hier in 2014 werd aangereden door een Arriva-trein en omkwam. De twee boerenfamilies die op het doodlopende straatje achter de overweg wonen, hebben hun eigen noodweg gekregen, parallel aan het spoor. Ze slapen nu wat rustiger: de kinderen fietsen ’s ochtends tenminste veilig naar school.

Winsum

In Winsum lukte het, na meer dan drie jaar sinds het eerste ongeluk, een oplossing te vinden voor de overweg. Vermoedelijk horen we van de Voslaan voortaan niks meer – over twee weken volgt alleen nog de uitspraak tegen de chauffeur van de melktruck die bijna precies een jaar geleden het laatste ongeval veroorzaakte. Hem hangt, zo bleek maandag, een boete van 250 euro boven het hoofd. Daarna is het dossier afgerond.

Maar daarmee zijn er in Nederland nog altijd rond de 120 publieke en 300 particuliere onbewaakte overwegen over. Op die 5 procent van de overwegen gebeurt 20 procent van de ongelukken, omstreeks dertig per jaar. Vaak kleine weggetjes, soms naar maar één huis, soms op wandelroutes, soms alleen voor veetransport. Geen slagbomen – je bent hier aangewezen op je eigen zintuigen, ook als het spoor er een bocht maakt. Ook als het een mistige dag is.

Warnsveld

Wat ProRail en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat betreft verdwijnen deze overwegen de komende jaren zoveel mogelijk uit het Nederlandse landschap. Dat is een flinke opgave. Beveiligen met spoorbomen en bellen kost per overweg bijna één miljoen euro, onder meer door de dure sensortechniek die een aankomende trein moet detecteren. Het ministerie heeft extra geld beschikbaar gesteld, maar nu al is duidelijk dat daarmee zeker niet alle onbewaakte overwegen beveiligd kunnen worden. Een project om goedkopere maatregelen te ontwikkelen, leverde begin dit jaar nog weinig op.

De andere oplossing – sluiten – is door de vaak vele belangen evenmin eenvoudig. Zo raken (net als in Winsum) huizen onbereikbaar, worden wandelroutes doorbroken en kunnen boeren soms delen van hun land niet meer bereiken. De overweg in Harlingen waar begin dit jaar een vader en zoontje omkwamen na een bezoek aan een kinderboerderij, zou al aangepakt worden, maar de details van een nieuwe weg moesten nog worden uitgewerkt. Bij particuliere overwegen voelen de ‘eigenaren’ soms niks voor sluiting, wat leidt tot lange, bureaucratische (gerechtelijke) procedures.

foto Rien Zilvold

Winterswijk

In de gemeente Heemstede weten ze daar alles van. Bij het Laantje van Alverna woedt al jarenlang een strijd om de overweg. Al meerdere keren werd het paadje gesloten, om later weer te worden geopend. Het nachtmerriedossier stond al vaak op de agenda in de gemeenteraad en belandde zelfs bij de Raad van State. Een aantal Kamerleden kwam zelf poolshoogte nemen in het Noord-Hollandse stadje.

Kort gezegd komt het dilemma hierop neer: volgens de bewoners van het Laantje is de overweg onveilig, volgens Wandelnet en de Fietsersbond is het een belangrijk paadje voor recreanten die naar de duinen gaan. Het geheel leidde ertoe dat in 2016 de overweg na een rechterlijke uitspraak wel open was, maar dat elke wandelaar of fietser ná het oversteken op een hek stuitte. Dat was geplaatst door de bewoners aan het begin van hun straatje, dat formeel gezien privéterrein is.

Almen

Inmiddels is de overweg, na een ongebruikelijke maar legale interventie door de provincie Noord-Holland, toch volledig afgesloten. Wat niet betekent dat de strijd beslecht is. „Wij laten het er absoluut niet bij zitten”, zegt Vladimir Mars van Wandelnet. „Wij gaan tegen de vernietiging van het besluit van de Raad van State door Gedeputeerde Staten in bezwaar.”

Nederland is dus niet zomaar van het straatbeeld van een onbewaakte overweg af. Dat er nog ongelukken zullen gebeuren, lijkt min of meer vast te staan.

Op 21 oktober was het nog raak. Laat op de avond reed de laatste trein van de dag bij Sauwerd op een grote groep koeien. Vier dieren overleefden de botsing niet. De gesloten Voslaan was maar een paar kilometer verderop. Volgens ProRail werden al gesprekken gevoerd over een sluiting. Die zou in 2018 plaatsvinden.

Baflo