Iets klopt er niet, aan het protest in Zimbabwe

Zaterdagochtend is Zimbabwe plots zichzelf niet meer. De eerste voorzichtige demonstranten arriveren op de brede boulevards van Harare. Witte Zimbabweanen. Jonge studenten. Oorlogsveteranen, die strijd voerden tegen het regime van Ian Smith.

Dan zwellen de massa’s aan tot een protest dat deze stad bijna twintig jaar niet heeft gezien. Oppositieleider Morgan Tsvangirai is er. Pastoor Evan Mawarire is er, bekend van zijn Youtube-filmpjes en de Zimbabweaanse vlag om zijn nek. Soldaten worden op de schouders getild. Jonge meisjes maken selfies met de militairen. Zij zijn nu plots de helden, terwijl ze tot een week geleden het symbool waren van repressie.

Maar hoe spontaan en historisch de menigten in Harare en in de tweede stad Bulawayo zaterdag ook zijn, iets klopt er niet. Behalve kartonnen plakkaten waar met zwarte stift ‘Mugabe must go’, of ‘No Mugabe Dynastie’ op gepend is, worden opvallend veel gedrukte posters rondgedragen. Die posters zijn in kleur en glimmen, daarop staat ook dat de president moet opstappen. En er staat ook op wie moet opvolgen: de vorige week ontslagen vice-president Emmerson Mnangagwa.

Chinese officials

Zoveel posters drukken voor een protest waarvoor pas gisteren de e-mails uitgingen: dat is opmerkelijk in een land dat economisch zo aan de grond zit dat er zelfs geen geld meer uit pinautomaten komt. Het past binnen de onthullingen van onder meer de online nieuwsbrief Africa Confidential, dat deze zachte machtsovername al veel eerder is gepland. Volgens die lezing hebben hoge officieren al weken geleden hun plannen gedeeld met Zuid-Afrikaanse en Chinese officials. Het mocht geen staatsgreep heten. De militairen hebben het woord gemeden als de pest.

Het volksprotest zaterdagmiddag was echt, een ontlading van jaren opgekropte frustratie. „Het is tijd voor hem om te gaan. Het volk heeft gesproken”, zegt Farai Rushwaya, een medisch student. „Een duidelijker boodschap dan dit kan hij niet krijgen.” Maar andere demonstranten realiseren zich welk gevaar op de loer ligt na de dag dat Mugabe aftreedt.

„De corruptie moet ophouden. Kijk naar onze ziekenhuizen, onze scholen, de gaten in de weg”, zegt Liz Chisimo. Ze vertrok in 1997 uit Zimbabwe en verhuisde naar Engeland om de economische crisis te ontvluchten. Ze kwam terug om voor haar zieke moeder te zorgen, naar een land dat haar niets meer te bieden heeft. „We werden gedwongen om te emigreren. En nu ik terug ben, kan ik niet eens bij mijn geld. Kijk eens naar de Rolls Royces die de zonen van Mugabe kopen. Het is schaamteloos. En we zijn hier dus ook om de nieuwe regering te zeggen dat ze dit niet opnieuw moeten flikken. We willen echte verandering.”

Lees ook: ‘Mugabe wordt zondag afgezet door regeringspartij’

Maar de generaals die met Mugabe onderhandelen, hebben andere ideeën. Zondag komt regeringspartij Zanu-PF in een spoedbijeenkomst bijeen om het aftreden van Mugabe te bezegelen. Ze hebben ook al laten weten wie hem moet opvolgen: Emmerson Mnangagwa, die veertig jaar lang de vuile klussen opknapte voor Mugabe. Mnangagwa is geen democraat, hij is de man die geweld inzette als de macht regeringspartij Zanu-PF dreigde te ontglippen.

Verval van Zimbabwe

Dat is de ironie van het protest zaterdag. Harare is een oppositiebolwerk. Deze stad heeft Mugabe al lang geleden de rug toegedraaid. Maar het opgetogen protest in de straten legitimeert de militairen die nooit geloofden in de democratie waar de inwoners van Harare zo lang om hebben gevraagd. Het verval van Zimbabwe wordt nu gereduceerd tot één man, president Mugabe, die nooit een ander goed genoeg achtte om hem op te volgen.

Lees ook: Politiestaat intact, geweld net zo normaal, satire nog steeds verboden

Demonstranten omsingelden zaterdagmiddag zijn ambtswoning. Tegen het vallen van de avond verliet het konvooi waarin de president normaal vervoerd wordt de residentie. De ramen bleven dicht. De menigte was snel overtuigd dat de president er in zat. Zijn tijdperk komt ten einde, ook al heeft de president dat zelf nog niet geaccepteerd. Wat daarna volgt, is van later zorg voor de Zimbabweanen. Nu is het eerst even feest.