Wie is wie in de Zimbabweaanse coup?

Kamp 1: het team van de fatale vrouw met een splijtende ambitie Grace Mugabe

Grace Mugabe (52) heeft haar splijtende ambitie de afgelopen jaren steeds openlijker naar voren gebracht: zij, en niemand anders, volgt haar echtgenoot op. Ze begon als secretaresse in het kantoor van de president en nu staat ze bekend als de fatale vrouw die Zimbabwe in een diepe crisis heeft gestort. Geen denken aan dat de oude ‘veteranen’ van de onafhankelijkheidsstrijd haar zullen accepteren als troonopvolger in een Mugabe-dynastie. En een andere politieke basis dan haar ruim veertig jaar oudere man lijkt Grace niet te hebben.

Grace is de tweede vrouw van Mugabe. Mugabe was sinds 1961 getrouwd met Sally, de vrouw van zijn leven die een zoon van hem baarde. Maar die zoon zag Mugabe nooit, hij overleed in 1966 toen zijn vader gevangen zat. Sally overleed in 1992.

Maar toen deelden Mugabe en Grace, die ook al getrouwd was, al tien jaar lang het bed. Ze schonk hem een dochter en een zoon, en na hun sprookjesbruiloft in een katholieke kerk, nog een zoon.

Haar bijnamen zijn niet erg vleiend: ‘DisGrace’, ‘Gucci Grace’ of ‘The Country’s First Shopper’ – met haar voorkeur voor dure winkels in Londen (waar ze niet meer mag komen), Johannesburg, Singapore en andere steden. En ze haalt regelmatig de kranten met haar woede-aanvallen. Afgelopen zomer moesten zij en haar echtgenoot als dieven in de nacht Zuid-Afrika verlaten, nadat bekend was geworden dat ze een 20-jarig fotomodel met een snoer had toegetakeld. Ze trof haar aan in dezelfde hotelkamer waar haar twee zoons verbleven.

Drie jaar geleden werd Grace Mugabe benoemd tot voorzitter van de Vrouwenliga van ZANU-PF. Daarmee werden haar presidentiële ambities in feite op de rails gezet. Als eerste voerde ze de druk op haar man op om haar rivale, vicepresident Joice Mujuru te ontslaan. Dat lukte uiteindelijk in 2014. Maar door frontaal de aanval te zoeken op de andere vicepresident, Emmerson Mnangagwa, lijkt ze nu te ver zijn gegaan.

Correspondent Bram Vermeulen is in Zimbabwe, waar de sfeer woensdag opvallend opgetogen was. Lees zijn reportage: Zimbabwe wil verandering, het maakt niet uit hoe

Verder in haar kamp:

Minister van Financiën Ignatius Chombo (65)
Ignatius Chombo is een van de leiders van de zogeheten ‘G40’-factie binnen de regerende ZANU-PF. In de partij zitten medestanders van Grace Mugabe die willen dat zij haar man opvolgt. In oktober 2017 kreeg Chombo het ministerie van Financiën onder zijn hoede, daarvoor zat hij op Binnenlandse Zaken.

Onderwijsminister Jonathan Moyo (60)
Jonathan Moyo was minister van Informatie en is nu minister van Hoger Onderwijs. Hij geldt als een geslepen propagandist namens de ‘G40’ die er niet voor terugdeinsde om zijn rivalen op scherpe toon aan te vallen, onder andere via Twitter. Maar nu zit hij waarschijnlijk vast en is zijn Twitter-account stilgevallen.

Ex-Jeugdminister Saviour Kasukuwere (47), alias ‘Tyson’
Saviour Kasukuwere is voormalig minister van onder andere Jeugdzaken. Hij leidde Mugabe’s programma om de economie een inheems Zimbabweaans karakter te geven. Dat willen zeggen: buitenlandse investeerders moeten een groot deel van hun belangen overdragen.

Politiecommissaris Augustine Chihuri (64)
Augustine Chihuri is commissaris van politie. Mensenrechtengroepen beschuldigen Chihuri ervan het afgelopen anderhalf jaar verantwoordelijk te zijn geweest voor het hardhandig neerslaan van straatprotesten. Hij zit nu vast.

Jeugdleider Kudzai Chipanga (35)
Kudzai Chipanga is een jeugdleider die met het organiseren van openbare bijeenkomsten voor jongeren in het hele land Grace Mugabe het podium verschafte om Mnangagwa en zijn medestanders aan te vallen.

Bekijk hieronder de gezichten bij de namen:

Kamp 2: Emmerson ‘de Krokodil’ Mnangagwa en zijn Team Lacoste

De 75-jarige Emmerson Mnangagwa, vorige week ontslagen als vicepresident, nu mogelijk de nieuwe machthebber in Zimbabwe, wordt gezien als de ‘ultieme insider’ in het land. Zijn band met Robert Mugabe gaat terug tot de jaren zestig toen hij, nog minderjarig, met Mugabe en andere oudere nationalisten zat opgesloten in Harare. In de jaren zeventig regelde hij wapens in de onafhankelijkheidsoorlog. Na de onafhankelijkheid in 1980 werd Mnangagwa minister van Staatsveiligheid. De man die om zijn politieke sluwheid de bijnaam ‘de Krokodil’ draagt, knapte allerlei vuile klusjes op.

Begin jaren tachtig leidde hij de door Noord-Koreanen getrainde Vijfde Brigade die een dreigende opstand in de zuidelijke provincies van Matabeleland neersloeg. Bij de slachtpartijen vielen naar schatting 20.000 doden. In 2000 hielp hij achter de schermen mee bij het inpikken van grond van blanke boeren, nadat Mugabe een referendum over de uitbreiding van zijn macht had verloren. In 2008 grepen Mnangagwa’s milities met geweld in toen Mugabe de presidentsverkiezingen dreigde te verliezen van oppositiekandidaat Tsvangirai.

Naast het ministerschap en leiderschap van het centrale veiligheidsapparaat Joint Operations Command, bekleedde Mnangagwa na 1988 andere posten. Zo was hij minister van Defensie en Justitie en parlementsvoorzitter. Maar er kwamen ook scheurtjes in de vertrouwensband met Mugabe. Mnangagwa beschouwde Mugabe lang meer als zijn ‘vader’ dan als strijdmakker. Mugabe op zijn beurt begon argwaan te koesteren over Mnangagwa’s ambities. Toen Mnangagwa in december 2014 werd benoemd tot vicepresident, leek dat nog de opstap tot een rimpelloze opvolging van Mugabe.

In 1960 werd Mnangagwa van school gestuurd wegens politiek activisme tegen het blanke minderheidsregime van Ian Smith. Een paar jaar later werd hij gerekruteerd door de Zimbabweaanse Afrikaanse Volksunie, een van de pijlers van de huidige regeringspartij ZANU-PF. In januari 1965 werd hij opgepakt en in zijn cel gefolterd. Daardoor liep hij blijvende gehoorschade op. Later ging hij in Zambia naar de universiteit.

Zijn verleden in de onafhankelijksoorlog geeft hem veel krediet bij de ‘veteranen’ die beducht zijn dat Mugabes echtgenote Grace aan de haal gaat met hun revolutie. Dat Mnangagwa ook door belangrijke elementen in het leger nog wordt beschouwd als een steunpilaar, blijkt uit het ingrijpen van de generaals.

Mnangagwa zorgde ook steeds goed voor zichzelf. In 2011 werd hij omschreven als de rijkste man van Zimbabwe met inkomsten uit onder meer illegale mijnbouw (goud, diamanten) in Congo. Met een presidentschap zou Mnangagwa die bezittingen veilig kunnen stellen.

Waarom laat Afrika Mugabe niet vallen? Correspondent Koert Lindijer beschrijft het in dit achtergrondverhaal.

Verder in zijn kamp:

Generaal Constantine Chiwenga (61),
Generaal Constantine Chiwenga is sinds 2004 bevelhebber van de Zimbabweaanse strijdkrachten. Hij waarschuwde maandag voor ingrijpen van het leger. Met zijn eis dat er einde zou komen aan de zuiveringen van Mugabe binnen de regerende ZANU-PF, zette hij de situatie in Zimbabwe op scherp.

Chiwenga was vanaf 1973 betrokken bij de onafhankelijkheidsstrijd en deed actief mee aan landhervormingen waarbij blanke boeren van hun grond werden verdreven. Chiwenga is ook voorzitter van de Joint Operations Command, waarin onder andere de commandanten van de verschillende onderdelen van de strijdkrachten, de politie en de inlichtingendienst zijn verenigd.

Generaal-majoor Sibusiso Moyo
Generaal-majoor Sibusiso Moyo is een vertrouweling van legerleider Chiwenga. Hij was het die woensdag op de televisie uitleg gaf over het ingrijpen van het leger. „We richten ons uitsluitend op de misdadigers die hem (Mugabe) omringen en die sociaal en economisch lijden veroorzaken in het land teneinde hen voor het gerecht te brengen”, zei hij. „Zo gauw we onze missie hebben voltooid, verwachten we dat de situatie weer normaal zal worden.”

Bekijk hieronder de gezichten bij de namen: