Vier vingers omhoog en veel Turken zijn blij

Symbolen zijn belangrijk in de Turkse politiek. Veel Turken steunen een politieke partij met hetzelfde fanatisme als een voetbalclub. Symbolen fungeren daarbij als een soort clubkleuren: tekens van trots waarmee aanhangers laten zien waar ze bij horen.

Denk aan het Grijze Wolven-teken, dat zijn oorsprong heeft in de jeugdbeweging van de nationalistische MHP. De AKP adopteerde het rabaa-teken, een handgebaar dat de Moslimbroeders in Egypte maakten tijdens protesten tegen de regering. Tijdens publieke optredens begroet president Erdogan zijn aanhang steevast met vier opgestoken vingers.

Wie een nieuwe partij begint, moet dus goed nadenken over de naam, het logo en partijsymbolen. Want die hebben grote invloed op het imago. Een krachtig symbool brengt op een directere manier over waar een partij voor staat dan een partijprogramma.

Dit bleek enkele weken terug toen de nationalistische politica Meral Aksener haar nieuwe partij lanceerde. Er was veel media-aandacht, want de partij wordt gezien als een potentiële bedreiging voor Erdogans AKP. Maar de berichtgeving richtte zich vooral op de opmerkelijke naam en de ophef die ontstond over het logo.

IYI Parti heet de partij, wat ‘Goede Partij’ betekent. Op het eerste gezicht een nietszeggende naam waar niemand aanstoot aan kan nemen. Maar er steekt meer achter. Zoals Erdogan zijn partij AK (‘wit, schoon’) doopte om zich te distantiëren van de corrupte gevestigde partijen, zo koos Aksener voor IYI om zich te af te zetten tegen Erdogans autoritaire koers.

Daarnaast heeft de naam een sterk nationalistische lading. IYI verwijst naar het symbool (één boog, twee pijlen) van een stam uit Centraal-Azië waarvan alle Turken zouden afstammen. De beroemdste telg is volgens overleveringen de stichter van het Ottomaanse Rijk. Deze legende doet het goed in nationalistische kringen, ook al wordt ze door historici in twijfel getrokken.

Aksener weet hoe ze haar achterban moet bespelen. Ze heeft ruim twintig jaar politieke ervaring. In de jaren negentig was ze minister van Binnenlandse Zaken onder premier Necmettin Erbakan, de leermeester van Erdogan. Als praktiserend moslim die haar carrière begon bij de voorloper van de AKP, kan ze ook stemmen trekken in religieuze hoek.

Lees ook het interview met Meral Aksener: Zij wil Erdogan uit zijn paleis verdrijven

Ondanks haar wortels in de politieke islam heeft Aksener zich nooit aangesloten bij de AKP. Ze koos voor de nationalistische MHP, waarvoor ze sinds 2007 in het parlement zat. Haar bijnaam was Asena, naar de beroemde wolvin uit de Turkse mythologie. Maar nadat ze vorig jaar een gooi deed naar het partijleiderschap, werd ze uit de partij gezet.

In aanloop naar het referendum groeide Aksener uit tot de ster van het nee-kamp. Tijdens campagnebijeenkomsten maakte ze niet langer het Grijze Wolven-teken. In plaats daarvan had ze met henna de Turkse vlag op haar hand getekend, net als moeders doen wanneer hun zoon het leger in gaat (het bekent zoveel als ‘ik offer hem op voor de staat’). Turkse media verwachten dat ze dit symbool zal blijven gebruiken.

Als logo koos ze een gele zon tegen een blauwe achtergrond. Dit leidde tot beschuldigingen van plagiaat in regeringsgezinde media, omdat het logo enigszins lijkt op het campagnelogo van de burgemeester van Antalya. De krant Yeni Söz was het creatiefst. Die plaatste een gefotoshopte foto van het Sint-Pietersplein in Vaticaanstad, zodat het gelijkenis vertoonde met het logo van de IYI Parti.