Op de lokale televisie blijft Piet zwart

De Romantipiet zit vast in een gedicht. Dus gaat ze in het ruim van de stoomboot langs bij Fantasiepiet, die alle rijmen en liedjes bedenkt. Maar Fantasiepiet heeft een writer’s block. Paniek! Komen er dit jaar geen gedichten op pakjesavond?

Nee, dit is niet het Sinterklaasjournaal van de publiek omroep. Dit is het Lokaal Sinterklaas Journaal uit Alphen aan den Rijn. Belangrijkste verschil met het grote journaal: alle pieten zijn zwarte pieten.

Onder druk van het Zwarte Piet- debat is het beeldbepalende Sinterklaasjournaal veranderd. Om de tegenstanders van Zwarte Piet tegemoet te komen, introduceerde het kinderprogramma in 2014 roetpieten, die alleen wat zwarte vegen van de schoorsteen hadden. Maar om de voorstanders niet voor het hoofd te stoten, bleven ook de zwarte pieten. Vorig jaar werden kleurpieten geïntroduceerd, die dit jaar alweer zijn verdwenen. Het blijft polderen.

Uit onvrede over die concessies zijn aan beide zijden van het Sinterklaasjournaal nieuwe programma’s ontstaan. Alternatieven voor zowel de anti-pieters als de pro-pieters.

Zonder Zwarte Piet

Aan de progressieve kant heb je twee commerciële omroepen RTL en Nickelodeon, die Zwarte Piet hebben afgeschaft als zijnde een racistische karikatuur. Daarbij voegt zich dit jaar de speelfilmreeks De Club van Sinterklaas van producent Tom de Mol. In de nieuwe film Sinterklaas & het gouden hoefijzer (in 110 bioscopen) zijn alleen roetpieten te zien. Ook de RTL-serie van dit jaar, Sint en co: Het Verdwenen Boek, die deze donderdag begint, heeft alleen roetpieten. De cast is bovendien cultureel diverser dan die van het Sinterklaasjournaal, met pieten van Surinaamse, Arabische en Turkse afkomst.

Het meest progressief is Nickelodeon, dat in 2015 Zwarte Piet als eerste in de ban deed en in één moeite door alle schmink van de set verwijderde. Dus ook geen roetvegen. De serie Op weg naar Pakjesavond – De sluwe zakenman heeft in de cast ook veel pieten met een migratieachtergrond. Dat de jonge kijkers ongeschminkte pieten niet erg vinden, zo stelt de omroep, bleek vorig jaar toen de serie werd bekroond met de publieksprijs op het Cinekid-festival. André Dongelman (Planpiet) twitterde: „Veel kritiek gekregen van kinderen van 40 tot 60, een award gekregen van kinderen van 4 tot 6.”

Met Zwarte Piet

Maar ja, volgens een enquête van EénVandaag wil 80 procent van de ondervraagden niet dat Zwarte Piet verandert. Aan de conservatieve zijde zijn daarom lokale sinterklaasjournaals opgebloeid, te zien op YouTube of bij lokale omroepen. Hulst, Tholen, Ede, Elburg, Oisterwijk, Boxmeer, Volendam, ze maken allemaal een eigen sintserie. Eén overeenkomst: alle pieten zijn zwart of donkerbruin geschminkt. Volgens de makers omdat het publiek dat verlangt.

Onder de naam Lokaal Sinterklaas Journaal wordt de versie uit Alphen aan den Rijn nu ook in Breda en door vier andere lokale omroepen uitgezonden. Ze wordt gemaakt door de Fantasy Compagnie, die ook verklede griezels levert voor Halloween. De kosten, 1.500 euro, worden betaald door plaatselijke bedrijven.

High Five Piet, regisseur, producent en schrijver Jeroen de Nie: „De kijkers houden van de duidelijkheid die we bieden, daarom hebben ze het grote Sinterklaasjournaal links laten liggen. Wij garanderen dat de piet die je krijgt zwart blijft, en niet halverwege ineens blauw wordt.”

Voor vragen over de kleur van zijn pieten heeft De Nie een vaste zin ingestudeerd, zegt hij: „We herkennen ons niet in de negatieve, raciale stereotypering van Zwarte Piet.” Over de roetpieten: „Ik vind ze niet mooi en je herkent te makkelijk wie eronder zit. Wij zijn een lokale club, de spelers moeten buiten niet herkend worden. Je kunt moeilijk juffrouw Jantien inzetten met alleen een paar vegen erop.” En kleurpieten? „Regenboogpieten zijn helemaal belachelijk. Ik heb het één keer gedaan, toen kwamen de spelers chagrijnig terug.” De Nie wijst op een andere, stille verschuiving in de diversiteit: „Meer dan de helft van onze pieten is vrouw.”

In populariteit heeft het originele Sinterklaasjournaal niets te vrezen van de concurrentie. In 2016 keken gemiddeld 700.000 mensen en dat is al jaren stabiel. Naar de serie van Nickelodeon keken gemiddeld 50.000 kijkers en naar die van RTL 10.000. Dit is zonder online kijkers. De lokale journaals zijn moeilijk te meten. Volgens De Nie heeft het zijne op YouTube gemiddeld 5.000 kijkers.

Voor programma’s die zich afzetten tegen het Sinterklaasjournaal lijken de lokale varianten overigens opvallend veel op de grote broer. De Nie beschrijft het vaste stramien: „Er gaat iets mis in het pietenhuis en dat dreigt grote gevolgen te hebben voor pakjesavond.” Het Grote Boek, het magische hoefijzer van het paard; er raakt van alles kwijt. Verder: „De pieten zijn de helden om wie het draait. Sinterklaas dwarrelt wat op de achtergrond.”

Lees ook de column van Jutta Chorus: Dokkum is klaar voor de intocht van Sinterklaas met zijn Pieten aanstaande zaterdag én voor de bussen met activisten uit Amsterdam en Rotterdam.