‘In Washington denken ze alleen maar aan sentimenten’

Admiraal b.d. William Fallon heeft vaak weer het gevoel dat hij vroeger had, toen hij op een onderzeeër werkte. Als Fallon communiceerde met de machinekamer, moest hij praten door een spreekbuis. Het waren eendimensionale gesprekken, zonder dat een ander zich erin kon mengen. In Amerika, zegt Fallon, „communiceert iedereen via een spreekbuis. Alleen het eigen gelijk telt nog. Ik kan geen krant meer lezen, ik heb genoeg van alle meningen.”

William Fallon (72), die als gevechtspiloot de bijnaam ‘Fox’ kreeg, is een zeldzaamheid in Washington. Hij is strikt partijloos. Hij verbergt zijn ergernis over politiek niet. Hij háát het, zegt hij vaak. Maar hij is vooral bezorgd over het buitenlandbeleid van de regering-Trump, en daarover wil hij praten.

Onder president George W. Bush was admiraal William Fallon de commandant van Central Command (Centcom), en een van de hoogste militairen in het Amerikaanse leger. Hij leidde de generaals die nu een belangrijke rol spelen in Trumps entourage: stafchef John Kelly, Nationale Veiligheidsadviseur Herbert McMaster, minister James Mattis van Defensie.

In een artikel in Esquire dat admiraal Fallon in 2008 zijn baan kostte, werd hij „strategisch briljant” genoemd. Hij was zo overtuigd van zijn gelijk, dat hij als commandant van Centcom zijn baas, George W. Bush, durfde tegen te spreken. Toen ging het over Iran. Bush dreigde met een oorlog, om een einde te maken aan Irans nucleaire programma. Fallon vond dat waanzin.

Lees ook over het opstappen van Fallon: Verliezer in strijd tegen Petraeus

Bush was een havik, zegt Fallon, „die elk probleem met een hamer te lijf wilde gaan”. Barack Obama een onbesuisde idealist, die zich te vroeg uit Irak terugtrok. Maar Donald Trump is volgens de admiraal veel gevaarlijker voor Amerika’s strategische belangen dan zijn twee voorgangers. En volgens Fallon, die nu als consultant werkt, wordt dit sentiment breed gedeeld in het Amerikaanse leger.

Fallon: „De antiglobaliseringsbende heeft bezit van Washington genomen. Zij denken niet aan onze belangen op langere termijn, maar aan sentimenten. Trump wil zelfs onze buurlanden van ons vervreemden, door [vrijhandelsakkoord] Nafta opnieuw ter discussie te stellen en een muur te willen bouwen. Dat zijn veruit onze grootste handelspartners. We creëren verwarring, en problemen die er niet zijn.”

Lees ook deze reportage van redacteur Merijn de Waal over de muur: Een muur is hard nodig, zeggen de Amerikaanse grenswachters

Je kunt ook zeggen: een beetje chaos kan geen kwaad, omdat Trump zo landen als Noord-Korea in het ongewisse houdt

„Als commandant zorgde ik ervoor dat de vijand niet wist wat ik zou doen. Ik stichtte ook graag verwarring. Maar ik wist wel wie mijn vrienden en bondgenoten waren. Ik zorgde ervoor dat ze mij precies konden voorspellen. Bondgenoten moeten op ons kunnen bouwen, dat is nu niet zo.”

Onder linkse en rechtse kiezers leeft een isolationistisch sentiment, dat vraagtekens zet bij Amerika’s dominantie in de wereld. Begrijpt u dat?

„De huidige wereldorde wordt bedreigd door dictators en autoritaire leiders, denk aan China en Rusland. Het systeem waarop de wereldorde is gebouwd, werkt niet in hun voordeel. Massacommunicatie en globalisering hebben Amerika veel gebracht. Wij moeten die orde beschermen, in ons eigen belang. We hebben geen keuze.”

Wat doet de huidige regering verkeerd?

„Ik zou graag een visie zien. Hoe ziet de wereld er over vijf jaar uit? Hoe gaan wij dat bereiken? Nu is het alleen retoriek. Er was geen plan voordat deze regering aantrad, en nu reageren ze op willekeurige gebeurtenissen in de wereld. Vanaf dag één is het allemaal improvisatie geweest. Dat maakt mensen uit het Pentagon, die ik nog veel spreek, onrustig.”

Hij kan de hele dag razen en tieren, maar kiezers zullen hem afrekenen op zijn binnenlandse resultaten.

Hoe is dat mogelijk? Trump heeft zich omringd met generaals.

Plotseling fel: „Dat is ab-so-luut niet waar! The New York Times had uitgezocht wie de twintig belangrijkste adviseurs van de president zijn. Het waren vooral zakenpartners en familieleden. Er zat niet één militair bij. Er was er maar eentje met buitenlandse ervaring: Newt Gingrich. Dat zegt voor mij alles.”

U kent zijn stafchef John Kelly goed. Wat is zijn invloed?

„Die is nihil. Iemand moet een glaasje water brengen als er bezoek is. Dat doet hij. Kelly zal hier meteen tegenin brengen dat hij wat orde en discipline in de chaos van het Witte huis brengt, en de boel wat organiseert. Maar wat heeft hij te zeggen over beleid? Niets.”

Hoe zit dat met Herbert McMaster? Of James Mattis? Dat zijn toch geen veredelde obers?

„Herbert McMaster is de enige militair in een wereld van politieke benoemingen. Hij is geïsoleerd. Hij en Mattis hebben niets te vertellen.”

Op papier zitten ze op sleutelposities.

„Dan begrijp je niet hoe er in deze regering over macht wordt gedacht. De informele adviseurs uit de zakenwereld zijn Trumps ‘buddy’s’. Dat is problematisch. Stel je voor dat een president alleen maar luistert naar kapiteins van stoomschepen. Het leidt tot blikvernauwing als je maar naar één beroepsgroep luistert.”

Waarom willen ze die rol spelen?

„Kelly heeft een sterk verantwoordelijkheidsgevoel. Hij wil dienen, zegt hij, als een echte militair. Daarom accepteerde hij met tegenzin een lastige baan als minister, en nam hij daarna een nog veel moeilijker baan van stafchef aan. Kelly, en de anderen ook, zien het als hun plicht de zelfdestructieve neigingen van dit Witte Huis te dempen, en de boel nog wat te redden met orde en discipline.”

In 2008 nam William Fallon ontslag, uit protest tegen de harde Iran-koers van de regering-Bush. Fallon juichte het akkoord tussen de VS, Iran en de internationale gemeenschap uit 2015 toe, onder Barack Obama, al noemt hij het „verre van perfect”. Trump noemde het akkoord „de slechtste deal ooit”, en beloofde als presidentskandidaat een nieuw akkoord uit te onderhandelen. Dat leidde tot verzet van onder anderen James Mattis. Trump koos daarop voor een middenweg: hij weigert zijn tijdelijke goedkeuring aan het akkoord te geven. Dat kan het einde van de Iran-deal betekenen.

Bekijk ook de video: zijn Trump en Iran op weg naar een Derde Wereldoorlog?

Fallon: „Als ik deze regering hoor over Iran, denk ik altijd: goed, laat me dan jullie plan eens zien. Dat is er niet. In de politiek kun je overal tegen zijn, op het wereldtoneel kan dat niet. Daarom blijf ik altijd zo ver mogelijk weg van politici.”

Waarom is het zo belangrijk het akkoord in stand te houden?

„Oorlogstaal spuien dient altijd maar een beperkt doel. Als je daarmee klaar bent, moet je een oorlog beginnen, óf toch weer met elkaar gaan praten. Dat is met Iran hetzelfde. En ja, Iran is nog altijd een revolutionaire staat. Trump zegt terecht dat ze problemen veroorzaken in het Midden-Oosten, Syrië en Irak voorop. Dat is allemaal waar, maar de inzet van de deal was niet om van Iran een beter land te maken.”

Gaat de Iran-deal het redden?

„Ze gaan het verdrag niet opzeggen. Dat zou waanzin zijn. Zo dom zijn ze toch ook niet.”

Als de generaals het laten afweten, zijn er mechanismen die de president wel kunnen temmen?

„De werkelijkheid. Hij kan de hele dag razen en tieren, maar kiezers zullen hem afrekenen op zijn binnenlandse resultaten.”

Lees ook het stuk over Trumps uitspraken: Hoe meer leugens hoe beter voor president Trump