EU sluit akkoord over emissierechten

EU-landen en het Europees Parlement hebben donderdag een langverwacht akkoord gesloten dat de CO2-uitstoot duurder en de energiesector en grote industrieën groener moet maken. De Europese Commissie spreekt van „een mijlpaal”. Maar er klinkt ook veel teleurstelling, omdat de afgesproken maatregelen niet ver genoeg zouden gaan om internationale klimaatdoelen te halen.

Grote Europese (energie)bedrijven moeten hun uitstoot afkopen, via het in 2005 opgerichte Europese emissiehandelssysteem ETS (Emission Trading Scheme). De CO2-prijs is al jaren laag, door een massaal overschot aan emissierechten, mede veroorzaakt door lagere economische groei in de afgelopen jaren. Daardoor is de prikkel voor bedrijven om schoner te worden gering.

Volgens het donderdag gesloten akkoord wordt die ‘waterplas’ van emissierechten na 2021 elk jaar verkleind met 2,2 procent, waardoor de prijs zal stijgen. Nu is dat nog 1,74 procent. Een deel van het overschot wordt bovendien weggezet in een ‘stabiliteitsreserve’.

Polen lag donderdag het meest dwars. Een deel van de ETS-opbrengsten mag worden gebruikt voor modernisering van de energiesector. Warschau wilde dat dit ook zou gelden voor de vele kolencentrales die Polen rijk is. Maar alleen voor de twee armste lidstaten, Roemenië en Bulgarije, wordt een uitzondering gemaakt. Zij mogen, onder strikte voorwaarden, geld blijven steken in het verbeteren van op kolen gebaseerde stadsverwarming.

Het Europese systeem voor handel in CO2-emissierechten wordt breed gezien als een lachertje. Lees ook: ‘Vervuilen is nu spotgoedkoop’

‘Slappe knieën’

Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks), een van de onderhandelaars namens het Europarlement, denkt dat het akkoord zonder meer een bodem zal leggen die hoger is dan „de extreem lage 6 euro per ton CO2 waar we nu op zitten”. Maar dat is „bij lange na niet genoeg om de omslag tot stand te brengen die het Parijsakkoord vereist”. Hij spreekt van „slappe knieën” en had graag gezien dat de afbouw van rechten sneller gebeurt. Ook milieuorganisaties reageren voornamelijk negatief. „Zolang er geen rigoureuze stap wordt gezet om veel rechten uit het systeem te halen, blijft de CO2-prijs laag”, aldus Greenpeace.

De Nederlandse jurist Jos Cozijnsen, als consultant gespecialiseerd in ETS, reageerde echter positief op de hervorming. „Het systeem klopt weer, en het kan verder worden aangescherpt om ‘Parijs’ te halen.”

Tijdens de klimaatconferentie van Parijs in 2015 legde de EU zich vast op het terugbrengen van de CO2-uitstoot tot 2030 met 40 procent ten opzichte van 1990. Na 2050 moet die uitstoot bijna nul zijn, om een temperatuurstijging van 2 graden te voorkomen. Het Europese emissiehandelssysteem geldt als het instrument bij uitstek om deze doelen te halen. Maar volgens Eickhout gaat dit na donderdag niet meer op en zal er op Europees en nationaal niveau veel extra beleid moeten komen, om internationaal in de pas te blijven lopen.

Het akkoord, waarover tweeënhalf jaar is onderhandeld, duwde de CO2-prijs donderdag bij opening van de handel omhoog naar 7,98 euro per ton CO2. Volgens sommige berekeningen zou de prijs naar 50 euro moeten om te voorkomen dat zich later een ontwrichtende inhaalrace ontspint. Nu de onderhandelingsfase voorbij is, moeten de EU-lidstaten en het voltallige Europese Parlement nog definitief instemmen met het akkoord. Dat zou de komende maanden al kunnen gebeuren.

Economische schoktherapie

Europarlementariër Esther de Lange (CDA) is tevreden. „Sommige partijen wilden met een grote klap de prijs verdriedubbelen. Dat is gelukkig voorkomen”, zegt ze. „Het is onverantwoord om via een economische schoktherapie ons klimaatbeleid te willen vormgeven. Dit zou duizenden banen kosten en vele bedrijven zouden hierdoor Europa verlaten.”

D66 spreekt van „belangrijke verbeteringen”, maar had graag meer gewild. „Door een gebrek aan ambitie bij veel lidstaten zat dat er helaas niet in”, zegt D66-Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy. Wel komt er een innovatiefonds, dat volgens Gerbrandy bij een CO2-prijs van gemiddeld 15 euro meer dan 7,5 miljard euro zou kunnen gaan bevatten. Met het geld moet technologie voor schone energie worden ontwikkeld.

Volgens Eickhout kan het Europese klimaatbeleid alleen nog succesvol worden als lidstaten zelf meer initiatieven nemen. „Landen zijn momenteel volledig vrij om verder te gaan dan de minimumregels die de EU afspreekt. Zo kunnen we in Nederland per direct een minimumprijs voor ETS-rechten invoeren.”

In het regeerakkoord is al afgesproken dat er een minimumprijs komt voor CO2, maar die geldt alleen voor elektriciteitscentrales. Vanaf 2020 betalen zij minstens 18 euro voor een ton CO2. Dat loopt op tot 43 euro in 2030.

Eickhout wijst ook op de door milieuorganisatie Urgenda gewonnen rechtszaak, die de Nederlandse overheid dwingt om meer te doen om de CO2-uitstoot terug te dringen.

De milieucommissie van het Europees Parlement wil de handel in emissierechten verbeteren. Maar hoe doe je dat? Lees ook: Waarom de prijs van kooldioxide maar niet wil stijgen - vijf vragen