Ontslag van ‘de Krokodil’ is riskante stap Mugabe

Meer dan een halve eeuw loste Emmerson Mnangagwa de vuile klussen op voor Robert Mugabe, nu 37 jaar aan de macht in Zimbabwe. Mnangagwa regelde de wapens in de bushoorlog voor de onafhankelijkheid van Zimbabwe. Als hoofd van de Vijfde Brigade sloeg hij begin jaren tachtig bruut een opstand neer die dreigde in het zuiden van het land: 20.000 doden. Met geweld redden zijn milities Mugabe het vege lijf toen die in 2008 de verkiezingen van de oppositie dreigde te verliezen.

En sinds zijn benoeming tot vicepresident in 2014 leek hem niets meer in de weg te staan voor de opvolging van de nu 93-jarige Mugabe. Tot hij maandag op staande voet werd ontslagen.

De Krokodil, zoals Mnangagwa wordt genoemd, had het kunnen weten. Mugabe speelt dit jojo-spel al sinds hij aan de macht is: telkens als een kamp binnen regeringspartij Zanu-PF de macht binnen handbereik lijkt te hebben, zwaait de pendule weer de tegenovergestelde kant op. De factie rond krokodil Mnangagwa, in de pers Team Lacoste genaamd, staat nu weer op achterstand.

De naam die maandag het meest viel als Mugabes mogelijke opvolger: Mugabes echtgenote Grace. Zij stampvoette dit weekeinde al op een bijeenkomst dat „de slang op zijn kop geslagen” moest worden. In de politiek van Zimbabwe is dat woord beladen, als een judaskus. De moordpartij in het zuiden van het land, in de jaren tachtig, werd door Mugabe gerechtvaardigd als een onthoofding van „de slang in het huis”.

Grace werd op de bijeenkomst in Bulawayo uitgefloten door een deel van het publiek, tot woede van haar echtgenoot. „Ik word dagelijks beledigd in naam van Mnangagwa. Heb ik een fout gemaakt door hem als mijn vicepresident te benoemen? Ik kan hem morgen nog ontslaan’’, waarschuwde Mugabe. Maandag werd Mnangagwa daadwerkelijk ontslagen, op beschuldiging van „ontrouw”, en „bedrog”.

Riskant ontslag

Dit ontslag is riskant. Mnangagwa is het hoofd van de Joint Operations Command, verantwoordelijk voor de staatsveiligheid, Zimbabwes eigen junta. Zijn aanhang domineert ook de stemmen in de belangrijkste spreekbuis van de regering, de Herald, en de Zimbabweaanse staatstelevisie.

Mugabe heeft zijn hele carrière op militaire rugdekking vertrouwd, die zijn echtgenote Grace hem niet kan geven. Zij kwam in zijn leven als zijn secretaresse, toen hij nog getrouwd was met een andere vrouw. Grace speelde geen rol in de onafhankelijkheidsoorlog. De soldaten die met Mugabe voor onafhankelijkheid vochten, lieten eerder al weten onder geen beding Grace als opvolger te accepteren.

Lees ook: ‘Gucci’ Grace Mugabe neemt het op tegen de generaals

Analisten buigen zich nu over de betekenis van de woorden die Mugabe onlangs zou hebben gesproken tijdens een jeugdbijeenkomst. Een onafhankelijk weekblad citeerde bronnen binnen regeringspartij Zanu PF die Mugabe hoorden zeggen dat „de zon in het oosten verrijst”. Daarmee zou de president Mashonaland-Oost hebben bedoeld, de thuisprovincie van de huidige minister van Defensie, Sydney Sekeramayi.

Maar dat verhaal kan evengoed door de tegenstanders van Mnangagwa zijn gelekt. Het past perfect binnen de verdeel-en-heerstactiek waarmee president Mugabe zijn tegenstanders al bijna vier decennia op afstand houdt. Mugabe vertrouwt alleen zichzelf.

In december komt regeringspartij Zanu-PF bijeen om de nieuwe vicepresident van de partij aan te wijzen. De jeugdliga van de partij liet maandag weten graag de naam van Grace te zien op die positie. Ze heeft ook de steun van de vrouwenliga. Als ze benoemd wordt, zou ze automatisch vicepresident worden en kan het echtpaar als één naam op het stembiljet tijdens de verkiezingen in 2018, het jaar waarin Robert Mugabe 94 hoopt te worden.