Noodtoestand in Frankrijk officieel voorbij

Het risico op terroristische aanslagen is volgens de Franse autoriteiten onverminderd groot. Maar met ingang van woensdag is de twee jaar geleden begonnen noodtoestand voorbij. Maandag ondertekende president Emmanuel Macron een nieuwe antiterreurwet die een deel van de bijzondere bevoegdheden voor politie en justitie uit de noodtoestand in het gewone recht onderbrengt.

Zo blijft het mogelijk om zonder goedkeuring van de rechter mogelijke terreurverdachten een vorm van huisarrest op te leggen, zoals onder de noodtoestand sinds de aanslagen van november 2015 ongeveer 600 keer is gebeurd. Maar terwijl die verdachten nog echt aan huis gebonden waren, kan in de nieuwe wetgeving de straal waarbinnen mensen mogen bewegen niet kleiner zijn dan die van de gemeentegrenzen, teneinde het „werk- en familieleven” niet te zeer te verstoren. Ook voor huiszoekingen is bij terrorismezaken nu geen gerechtelijk bevel meer nodig.

Lees ook: Een jaar na ‘Nice’: Frankrijk vertrouwt op betonblok

De uiterst linkse oppositie en enkele mensenrechtenorganisaties spraken de laatste maanden van „liberticide”, vrijheidsberovende maatregelen. En de rechtse oppositie zei het onverantwoord te vinden dat Macron ondanks de verhoogde terreurdreiging de noodtoestand wilde intrekken. Toen zijn voorganger François Hollande op 14 juli 2016 het eind van het speciale regime aankondigde, keerde hij nog dezelfde avond op zijn schreden terug toen op de boulevard in Nice een bloedbad was aangericht met een vrachtwagen.

Ruime meerderheid

Maar ondanks deze kritiek stemde een zeer ruime meerderheid van 415 van de 577 leden van de Assemblée Nationale, de Franse Tweede Kamer, vóór. Volgens Macron, die maandag volgens zijn nieuwe gewoonte met veel ceremonieel de wet live op televisie ondertekende, is de nieuwe wetgeving nodig omdat de terreurdreiging „blijvend” is en „de noodtoestand niet een permanente toestand kan zijn”.

Om eventuele critici voor te zijn, hield hij dinsdag als eerste Franse president een toespraak bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Daar legde hij uit dat de antiterreurwetten geen inbreuk op de mensenrechten zijn, maar juist een garantie om de vrijheid, en daarmee de mensenrechten, te beschermen. „Veiligheid is de voorwaarde waarmee vrijheid gerespecteerd kan worden.”

Dertien aanslagen verijdeld

De maatregelen zijn „doelgericht, proportioneel en exclusief gelieerd aan preventie en strijd tegen terrorisme”, zei Macron. Maar ook tijdens de noodtoestand zijn volgens hem grondrechten niet geschonden. Zo kon nog altijd vrijwel overal gedemonstreerd worden. „Nooit heeft Frankrijk zijn principes, zijn waarden laten varen.” In de Assemblée is afgesproken dat de nieuwe maatregelen na twee jaar geëvalueerd worden.

Sinds januari dit jaar zouden, volgens minister van Binnenlandse Zaken Gérard Collomb, dertien aanslagen zijn verijdeld, deels door de ruimere mogelijkheden voor huiszoeking. Nog 41 mensen hadden wegens mogelijke terreurconnecties op 30 oktober huisarrest.

De binnenlandse militaire veiligheidsoperatie ‘Sentinelle’ blijft ondanks het eind van de noodtoestand gewoon van kracht. Totaal 7.000 soldaten patrouilleren overal in Frankrijk waar een verhoogd veiligheidsrisico geldt.