Zij kreeg Saoedische vrouwen in de auto

Zes lentes geleden verliet Manal al-Sharif de praktijk van haar huisarts, in de Saoedische stad Khobar. Het was al donker en ze had geen chauffeur die haar thuis kon brengen. Ze besloot naar een taxistandplaats te lopen iets verderop. Een vrouw, alleen, in het donker. „Hoer!”, riepen bestuurders haar na. „Prostituee!” Ze werd gevolgd door een auto. Huilend rende ze weg.

Niemand wist dat deze ervaring zou leiden tot een historische verandering in het land. Eind september maakte de Saoedische koning bekend dat vrouwen vanaf juni 2018 het recht krijgen om auto te rijden.

Manal al-Sharif (38) is een van de bekendste Saoedische vrouwen ter wereld. Ze zit op een pleintje in het Duitse Bonn met voor zich het boek, Daring to Drive, dat ze schreef over die strijd. Als de serveerster thee brengt, springt ze op. „Ik ben gek op grote mokken. You’re awesome!”

Een paar maanden na de ellendige avond in Khobar startte ze de campagne Women2Drive. In een videoboodschap vanachter het stuur riep ze Saoedische vrouwen eind mei 2011 op om 17 juni ook te gaan autorijden. Ze vroeg haar regering het rijverbod voor vrouwen op te heffen.

Bekijk hieronder de reportage die Al Jazeera maakte over de videoboodschap:

De video werd op YouTube meer dan 350.000 keer bekeken. Diezelfde avond bonkte de geheime dienst op haar deur. „Ik was er echt niet mee bezig wat de gevolgen zouden zijn”, zegt ze nu. Negen dagen zat ze in een smerige cel.

Duizenden Saoediërs ondertekenden een petitie waarin ze de koning opriepen haar vrij te laten. Dat gebeurde, maar haar familie werd verketterd, haar zoon op school geslagen. „We werden uitgescholden en bedreigd.” Ze vertrok naar de Verenigde Arabische Emiraten. Haar ex-man en zoon bleven achter.

Zes jaar later verandert er dan toch iets. Al-Sharif was eind september in haar huis in het Australische Sydney, waar ze woont met haar nieuwe man, een Braziliaan, en hun zoon (haar tweede). „Ik had de wekker gezet om mijn zoon medicijnen te geven”, zegt ze. „Ineens verscheen er breaking news op mijn telefoon: Saoedische vrouwen mochten voortaan autorijden.” Ze begon te huilen van blijdschap. „Er was verder niemand die ik kon knuffelen. Toen heb ik een video van mijzelf, huilend, op Snapchat gedeeld.” Veel Saoedische meisjes reageerden door haar video’s te sturen waarop ook zij huilden. „Deze verandering is even groot als de introductie van het meisjesonderwijs in Saoedi-Arabië in 1960”, zegt Al-Sharif.

Redacteur Maral Noshad Sharifi sprak eerder met Saoedische vrouwen over de veranderingen in het land. Wat vinden zij van het nieuws dat ze mogen autorijden? Is hun positie werkelijk aan het veranderen?

Hebben de acties van vrouwen als u invloed gehad?

„Natuurlijk! Als je niet klaagt, geen bewustzijn creëert en taboes niet doorbreekt, verandert er niks. De eerste grote actie van vrouwen voor het autorijden was in 1990. De tweede, die ik leidde, in 2011. Nadat ik was vrijgelaten, besloten tientallen anderen 17 juni toch te rijden. We wisten zo internationale aandacht te genereren, veel buitenlanders wisten niet dat autorijden verboden was voor vrouwen. De autoriteiten waren woest. We moesten het doen, anders zou er niks veranderen.”

Al-Sharif groeide op in een arm gezin in het religieuze Mekka, waar inwoners de salafistische leer volgen en zoveel mogelijk willen leven zoals de profeet Mohammed (ook uit Mekka) tussen de jaren 570 en 632.

Muziek, nagellak, geëpileerde wenkbrauwen, fietsen, poppen – in haar jeugd allemaal verboden, schrijft ze. Haar ouders, met wie ze in een flat woonde, waren analfabeet. Er was een tijd dat zij hen niet gelovig genoeg vond. Ze verklikte haar broer die een foto in zijn kamer verborg van een Libanese zangeres.

Ik was eerst een crimineel in mijn land, nu ben ik een held. Ik ga binnenkort terugverhuizen.

„Mijn generatie werd op school gebrainwasht”, zegt ze. „We leerden extreem religieus te leven om de moslims wereldwijd te redden.”

Begin jaren 90 werden moslims in Bosnië gedood, er was de Golfoorlog, de Rohingya werden verdreven. Op school leerden kinderen dat alleen de strenge leer de dreiging tegen moslims kon keren. Vanaf het moment dat Al-Sharif ongesteld werd, ze was 13, mocht ze niet meer met haar neven spelen. „In Saoedi-Arabië hoor je dat een vrouw twee keer in haar leven haar huis hoort te verlaten: wanneer ze naar het huis van haar echtgenoot verhuist en wanneer ze naar haar graf wordt gebracht.”

Lees ook deze analyse over het besluit dat vrouwen in Saoedi-Arabië mogen autorijden: Goed voor de economie en publiciteit, dus mag Saoedische vrouw autorijden

Werden uw klasgenoten ook conservatiever?

„Ieder meisje dat ik heb ontmoet, heeft zo’n fase meegemaakt. Mijn zus droeg een tijd gezichtsbedekking, en toen weer niet. Ik heb het ook een tijd gedragen. Op school, op tv, op straat, er is altijd iemand die tegen je preekt over alle zonden. Op een agressieve manier. Je zit met een vriendin te praten en ineens komt er een vreemde vrouw naar je toe om te zeggen dat je je gezicht moet bedekken en niet zo hard moet lachen.”

In haar boek beschrijft ze hoe ze op jonge leeftijd op school over de dood leerde. Als je je niet aan de strenge regels hield, zou je uiteindelijk door Allah worden gestraft met de dood. Ze kregen cassettebandjes mee naar huis met preken over de dood als gevolg van hun zonden. En met de opdracht in het donker te gaan zitten, alleen, om zo de eenzaamheid te voelen die je in je grafkist ervaart.

Al-Sharif haalde altijd de hoogste cijfers van de klas. Na haar studie computerwetenschappen mocht ze als een van de eerste Saoedische vrouwen bij Aramco werken, ’s werelds grootste oliemaatschappij. Hier kwam ze in contact met mannen, anders dan haar familie. Ze woonde in Dhahran, binnen de poorten van de Aramco-compound, waar vrouwen wel mochten autorijden.

Ze haalde haar rijbewijs tijdens een werkbezoek aan de VS. Daar raakte ze ook geïnspireerd door Rosa Parks, de zwarte burgerrechtenactivist die in 1955 weigerde haar zitplaats in de bus af te staan aan witte passagiers.

Verandert Saoedi-Arabië?

„Ja, heel erg. De huidige millennials – zo’n 60 procent van de Saoediërs is onder de 25 jaar – zijn rebelser tegen hun ouders dan mijn generatie was en veel relaxter over kledingvoorschriften. In steden als Jeddah dragen vrouwen kleurrijke kleding en laten ze een deel van hun haar zien.

„Veel mensen waren het jaren geleden met mij eens, maar durfden dat niet te zeggen. Nu betuigen ze steun aan mij in het openbaar. Ik was eerst een crimineel in mijn land, nu ben ik een held. Ik ga binnenkort terugverhuizen.”

Lees ook dit korte interview met de Saoedische Khadija Alsheikh: ‘Mijn moeder, mijn vader en ik geloofden het nieuws niet’