Wie is nu de baas in Catalonië?

Carles Puigdemont probeert tegen beter weten in zijn droom in stand te houden. De zelfverklaard president van Catalonië riep ‘zijn volk’ via een televisietoespraak op de republiek op „vreedzame wijze” te verdedigen. Puigdemont liet daarmee zien niet te luisteren naar de orders van de Spaanse premier Mariano Rajoy, die met artikel 155 van de Grondwet in de hand de controle in Catalonië over aan het nemen is. Hij kan rekenen op steun van een groot deel van Catalonië. Zondag eisten honderdduizenden unionisten in Barcelona Puigdemont vast te zetten.

Wie is er in de praktijk nu de baas in Catalonië? Is er sprake van een nieuw land of is het nog steeds een autonome regio van Spanje? Het zijn vragen die sinds vrijdagmiddag door het hoofd spoken van de 7,5 miljoen Catalanen. Dat was het moment waarop Puigdemont zijn finest hour als ‘nieuwe president van Catalonië’ beleefde. De separatisten van Puigdemont vierden hun overwinning groots, maar beseften al snel dat Spanje noch de Europese Unie de republiek zou erkennen. Het was veelzeggend dat Puigdemont het weekeinde doorbracht in Girona en dat boven het regeringspaleis in Barcelona de Spaanse vlag wapperde.

Lees ook het verhaal van correspondent Caroline de Gruyter over separatisme in Europa

Juichen naar helikopters

Het is de vraag naar welke presidente de bevolking nu zal gaan luisteren. Ambtenaren moesten maandagochtend al een keuze tussen hoofd en hart maken. Bij het gebouw van de Catalaanse regering en het parlement was het rustig: de meeste ambtenaren en politie volgden de instructies vanuit Madrid. De afgezette Catalaanse minister van Territorium en Duurzaamheid, Josep Rull i Andreu, ging wel naar zijn kantoor, maar werd verzocht te vertrekken.

Rajoy lijkt geleerd te hebben van het onnodig harde ingrijpen bij het verboden referendum van 1 oktober en neemt het advies van EU-president Donald Tusk om geweld te vermijden ter harte. De conservatieve premier nam vanuit Madrid wel het heft in handen. Hij zette Puigdemont en zijn regering af, onthief 140 hoge ambtenaren uit hun functies, en sloot alle diplomatieke posten van de Catalanen.

Vervolgens zette Rajoy zaterdagmorgen de Catalaanse politiechef af en verving hem door ‘nummer twee’. En zo heeft Rajoy niet alleen de macht over het geld, maar ook over de zeventienduizend Catalaanse politieagenten. Wie niet luistert naar de orders vanuit Madrid, zal worden vervolgd. Het Openbaar Ministerie zou op maandag met een aanklacht komen tegen Puigdemont en andere leden van zijn regering.

Rajoy voerde de druk op de separatisten verder op door nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Die zullen op 21 december worden gehouden. Zo zet hij Puigdemont en andere separatisten voor het blok. Ze riskeren vervolging en uitsluiting bij de verkiezingen. Ondertussen verspelen ze kostbare tijd om zich opnieuw te groeperen. De wankele coalitie van de separatisten dreigt volledig uiteen te vallen.

‘Nu gaan we wel stemmen’

Kopstukken van het liberale Ciudadanos, de conservatieve PP en de socialistische PSC lieten zich zondag al prominent zien bij de demonstratie van de unionisten. Velen van hen bleven thuis bij het referendum, maar zullen nu hun gram willen halen op de independentistas. „Nu gaan we wel echt stemmen”, luidde een slogan.

Puigdemont mag zich voor de vorm de president van Catalonië voelen, in de praktijk heeft Rajoy de regie. Het lijkt een kwestie van tijd voor de rechter Puigdemont oproept voor verhoor, waarna hij als martelaar van de separatisten de geschiedenis in zal gaan.