Wat stond er vroeger altijd op een ansichtkaart?

Laatst fietste Sonja van Hamel door het centrum van Den Haag. Bij het Buitenhof, precies bij de bocht, dacht ze: het rode autootje was hier! Alsof ze zo in de oude ansichtkaart dook waarop een parmantig rood Kevertje langs de hofvijver rijdt. Ineens was ze in die wereld waarin de luchten altijd blauw zijn en de geraniums altijd bloeien.

Sonja van Hamel (1971) is begonnen met haar verzameling ‘ansichtkaarten met rode autootjes’ nadat ze een zigzagkaart van de Afsluitdijk had gekregen waarop op elke afzonderlijke kaart een rood autootje te zien was. Toen begon het haar op te vallen dat dat rode autootje een constante was op oude ansichtkaarten. Van Finland tot Italië, van Vlissingen tot Almelo: een rood autootje pepte zo’n foto helemaal op, in de ogen van de ansichtkaartenfotograaf. „Het kon ook een ander rood element zijn – een parasol of een bloembak – maar een auto was handig, die kon je overal neerzetten. Hij straalde bovendien welvaart uit, vrijheid en reislust.”

Gaandeweg ontdekte ze dat er in de jaren zestig en zeventig professionele ansichtkaartfotografen waren die door heel Europa trokken om landschappen, hotels en stadsgezichten vast te leggen, sommige zelfs met een speciaal daarvoor aangeschaft rood autootje. Op veel van die kaarten zien we een Ford Taunus, een Kever of een Volvo. Dat was de auto van één van die beroepsansichtkaartenfotografen, geparkeerd aan een meer, voor een standbeeld of gewoon op een parkeerplaats. Want parkeerplaatsen werden, zo kun je uit die oude ansichten afleiden, in die tijd hoog gewaardeerd. Een foto met een rood autootje op een parkeerplaats was al bij voorbaat geslaagd. Als er dan ook nog iemand in een rood jasje langsliep, was het plaatje perfect. Of zou de fotograaf ook altijd een rood jasje in de kofferbak hebben gehad?

Roadmovie

Hoe gaat dat met verzamelingen? Je begint met één kaart, je vindt er af en toe eentje op een rommelmarkt en als mensen er lucht van krijgen, sturen ze je uit alle windstreken ansichten met rode autootjes en zit je ineens met vierhonderd kaarten die erom schreeuwen gebundeld te worden. En dan zie je ineens dat het geen vierhonderd losse plaatjes zijn, maar dat al die verschillende autootjes eigenlijk één personage zijn in een roadmovie. Sonja van Hamel (vormgever en muzikant) maakte van haar collectie daarom een boek dat eruitziet als een reisverslag van een dapper rood autootje dat besneeuwde bergen en scherpe haarspeldbochten trotseert, het mondaine leven langs de Méditerranée opsnuift, zich een weg baant in het drukke Londense verkeer en via Vlissingen weer veilig terugkeert in Amsterdam.

Muzikant Sonja Hamel schreef bij haar boek het liedje ‘Little Red Car’

Al bladerend door het boek met 188 kaarten – Van Hamel moest streng selecteren – begin je mee te leven met het rode autootje dat aan de zwier gaat aan de boulevard in Genua, maar zich ook thuisvoelt op een propvolle camping in Zwitserland.

Terwijl je met het autootje door Europa toert realiseer je je wat hetzelfde is gebleven (lang leve Google Streetview!) en wat er veranderd is. De Hema bestaat nog, maar niet meer met die prachtige dikke letters. Het blauw op verkeersborden is niet meer zo prachtig diepblauw. En Chin. Ind. Restaurant Lei Kong vinden we ook niet meer terug in Den Haag.

Het wordt steeds moeilijker om nog nieuwe oude kaarten te vinden, merkt Van Hamel. Maar moderne ansichtkaarten gaat ze niet verzamelen. „Die zijn lelijk. Veel te gestileerd, er staat geen auto meer op, er gebeurt nooit iets geks. Ze zijn geheel ontdaan van het verhaal.” Wel heeft Van Hamel nog wat verzamelingen on the side waar ze nog een poosje mee door kan. Zoals de verzameling: ‘wat is hier eigenlijk het onderwerp?’, met composities van fotografen die niet konden kiezen wat ze nou eigenlijk wilden fotograferen. Of de verzameling ‘mensen die de andere kant op kijken’.

Vóór die tijd zou het leuk zijn als we alle achterkanten van de rode-autootjesansichten nog ergens zouden kunnen lezen. ‘We hebben hier een bankstel en 4 stoelen met een tafel, twee eenpersoons en een tweepersoonsbed. Dus niks en nergens geen gebrek aan!’ Intussen reed er in Nijverdal misschien wel een rood autootje voorbij, onderweg naar de horizon.