Ombudsman en Vakantieman maakte de consument weerbaar

Op urgente, verontwaardigde toon stelde Konsumentenman Frits Bom in de jaren tachtig misstanden in de consumptiemaatschappij aan de kaak. In de jaren negentig sloeg hij een lichtere toon aan, toen hij het bij RTL opnam voor toeristen in De Vakantieman. Een geliefde rubriek was die waarin Nederlanders in den vreemde op de kaart moesten aanwijzen waar ze waren. Dat lukte zelden, waarna de vervolgvraag was: „Maar hoe bent u dan hier gekomen?” Frits Bom overleed donderdag op 73-jarige leeftijd in Spanje na een kort ziekbed.

Bom droeg bij aan de toegenomen weerbaarheid van consumenten – tegenwoordig hebben de meeste grote bedrijven een klantenservice, stelde hij onlangs tevreden vast in een interview in vakblad Spreek’Buis. Met zijn mix van informatie, activisme en amusement was Bom een voorbeeld voor latere consumentenprogramma’s als Kassa, Radar, Groeten van Max. Zijn vakantieprogramma kreeg navolgers als Red mijn vakantie.

De Rotterdammer Bom (1944) volgde de Havenvakschool en werkte daarna als pr-man voor Thomsen’s Havenbedrijf. In 1969 kwam hij naar Hilversum. Daar werkte hij onder meer voor het NOS Journaal en het verborgen-camera-programma Poets!

Vanaf 1978 werd hij voor de VARA de nieuwe Ombudsman, in 1983 omgedoopt tot De Konsumentenman. Hierin behandelde hij klachtenbrieven van kijkers, die vaak eindigden met: „Beste Ombudsman, we zijn ten einde raad…”

Bom was niet de eerste Ombudsman – het programma had al naam gemaakt onder Marcel van Dam, onder meer door de beruchte Exota-affaire – maar Bom was wel de populairste. In 1989 vertrok hij na ruzie met Van Dam, inmiddels VARA-voorzitter.

Bom ging aan de slag bij de nieuwe, commerciële zender RTL 4, als De Vakantieman (1991-1998). Dit lag in het verlengde van vakantiespecials van zijn vorige programma. Nu kon hij nog meer amusement in de mix gooien, zoals quizzen en spelletjes als het populaire Landenspel. De Vakantieman trok één miljoen kijkers, maar die waren vooral boven de vijftig. Te oud voor RTL 4, besloot de directie na zeven seizoenen. Bom moest vertrekken.

Hierna werkte Bom nog een jaar bij Omroep Gelderland, als De Televisieman. In 2004 verscheen hij in een reclame van DSB Bank, als De Leningman. De Reclame Code Commissie vond dat Boms autoriteit werd misbruikt, de spot werd aangepast. Van 2005 tot 2012 schreef hij tv-kritieken op zijn website, als De TV-Recensent.

Bom schreef tien boeken. Naast boeken die in het verlengde lagen van zijn tv-werk, publiceerde hij studies over de tijd, over hunebedden – die volgens hem door buitenaardse wezens waren neergezet – en over de taal van de Rotterdamse haven: De Havenman.

Wim T. Schippers schreef in de jaren tachtig een ode aan Frits Bom: