Hogere eisen aan nieuwkomers

Het nieuwe kabinet wil de toestroom van migranten naar Nederland beperken en stelt hogere eisen aan hen die wel mogen blijven. Het kabinet erkent dat mensen die zijn gevlucht voor oorlog of onderdrukking bescherming verdienen. Maar dat hoeft niet per se in Nederland of Europa: het kabinet wil 1 opvang van mensen in de eigen regio stimuleren en daardoor de stroom van migranten naar Europa beperken.

1 In haar verkiezings‑programma noemde D66 opvang in de eigen regio nog „symptoombestrijding”. Maar de VVD, het CDA en ook de ChristenUnie zijn voorstander van deze opvang. Het kabinet zet de komende jaren wel in op een Europees asielbeleid. Ook krijgt de oprichting van veilige centra in buurlanden van Europa, waar asielzoekers zich kunnen aanmelden, prioriteit. Daar is D66 pleitbezorger van.

Dat moet onder meer gebeuren door het oprichten van ‘veilige asielcentra’ buiten de Europese Unie. Daarvoor is meer geld nodig en betere samenwerking met landen van waaruit migranten vertrekken. „Nederland streeft naar een volwaardig Europees asielbeleid. Alleen gezamenlijk kunnen wij het grote vraagstuk van migratie aan”, staat in het regeerakkoord.

Het plan is vergelijkbaar met de zogeheten Turkije-deal die de EU heeft gesloten met Turkije: dat land vangt migranten op die op weg zijn naar Europa in ruil voor geld. Zulke afspraken maakt het kabinet bij voorkeur in Europees verband en met „veilige derde landen, die materieel voldoen aan de voorwaarden van het Vluchtelingenverdrag”.

Om beter te kunnen inspelen op een onverwacht snelle toestroom van vluchtelingen, zoals in 2015, wil het kabinet het asielsysteem flexibeler maken. Dat moet onder meer gebeuren door op meerdere plaatsen in het land asielcentra te openen waar alle betrokken organisaties samenwerken.

In die centra vinden ook de gesprekken plaats tussen asielzoekers en de overheid over hun toekomst in Nederland. Als het aan het nieuwe kabinet ligt, 2 krijgen asielzoekers daarbij geen toegang meer tot rechtsbijstand. Zij krijgen voortaan pas toegang tot gesubsidieerde advocaten als hun aanvraag is afgewezen.

2 Asielzoekers krijgen voortaan geen gesubsidieerde juridische hulp meer bij hun asielaanvraag; ze hebben daar pas recht op na een afwijzing. Dat betekent dat asielzoekers drie gesprekken met de IND voeren zonder bijstand van een advocaat. Gevolg kan zijn dat meer asielzoekers worden afgewezen, maar na hulp van een advocaat alsnog mogen blijven. Dat kan leiden tot langere procedures en meer beroepszaken bij de rechter.

Wie definitief uitgeproceerd is, moet Nederland sneller verlaten. Voor wie dat niet doet, worden acht 3 Landelijke Vreemdelingenvoorziening-locaties (LVV’s) opgericht. Hiertoe wordt een akkoord gesloten met de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Gemeenten kunnen vertrekplichtigen vervolgens naar de LVV’s doorverwijzen.

3 De Landelijke Vreemdelingenvoorziening-locaties een compromis tussen enerzijds het CDA en de VVD, en anderzijds D66 en de ChristenUnie. Wie uitgeproceerd is, moet sneller weg, zoals VVD en CDA willen. Maar uitgeproceerden krijgen daarbij wel begeleiding en onderdak, een afgeslankte variant van de bed-bad-broodvoorzieningen die D66 en ChristenUnie willen.

Wie wél mag blijven, mag 4 niet direct gebruik maken van de verzorgingsstaat. Hij of zij krijgt voortaan geleidelijk toegang tot uitkeringen en toeslagen. Het nieuwe kabinet wil bijvoorbeeld dat de zorgtoeslag, de huurtoeslag en de bijstand via gemeenten in natura en met begeleiding worden uitgekeerd. „Na een toetsmoment kan een statushouder die zichzelf redt op de arbeidsmarkt eventueel eerder uitstromen.” Verblijfsvergunningen worden verkort van vijf naar drie jaar – met een mogelijkheid om een verlenging van twee jaar te krijgen.

4 Geleidelijke toegang tot de verzorgingsstaat: hier is bijna letterlijk het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie overgenomen. Daarin staat: „Gemeenten innen de zorgtoeslag, huurtoeslag en bijstand gedurende de eerste twee jaar en de nieuwkomer ontvangt deze voorzieningen en begeleiding in natura met leefgeld. Vervolgens wordt getoetst of je uit dit systeem kunt stromen.” De tekst is bijna woordelijk terug te vinden in het regeerakkoord. De drie andere partijen hebben het er in hun verkiezingsprogramma’s niet over. Asielexperts betwijfelen overigens of vluchtelingen (tijdelijk) uitsluiten van de verzorgingsstaat wel mag. Zij wijzen naar artikel 23 van het VN-Vluchtelingenverdrag. Daarin staat dat landen vluchtelingen dezelfde voorzieningen voor hun levensonderhoud moeten bieden als hun burgers krijgen.

Nieuwkomers moeten bovendien sneller integreren. „Actieve integratie door de asielzoeker zelf is daarbij het uitgangspunt.” Wie mag blijven, krijgt vanaf dag één taalles. De taaleisen gaan omhoog; daarvoor betaalt de overheid. De overheid krijgt sowieso weer een grotere rol. „Actieve integratie door de asielzoeker zelf is het uitgangspunt”, aldus het regeerakkoord, maar er wordt ook „stevig geïnvesteerd in effectieve inburgering door gemeenten.”

Het Kinderpardon wordt niet verruimd maar blijft in de huidige vorm bestaan. Tot slot gaat Nederland 250 extra vluchtelingen uitnodigen via VN-organisatie UNHCR: dat aantal wordt verhoogd van 500 nu naar 750.