Heeft Mark Zuckerberg zijn ‘monster’ nog in de hand?

Facebook overhandigt deze maandag 3.000 door Russische internettrollen verspreide politieke advertenties aan het Amerikaanse Congres. De advertenties zijn volgens Facebook voor 100.000 dollar ingekocht door aan het Kremlin verbonden organisaties. Dat maakt ze interessant voor de commissies die onderzoek doen naar de Russische beïnvloedingscampagne tijdens de presidentsverkiezingen.

De overhandiging vormt het sluitstuk van een maand waarin het tech-bedrijf zwaar onder vuur kwam te liggen. Facebook meldde begin september zelf het bestaan van de tussen juni 2015 en mei 2017 verspreide advertenties, naar eigen zeggen na maanden intern onderzoek naar Russische inmenging op het platform.

Politici uitten daarop zware kritiek op techbedrijven als Facebook. Daar zouden de middelen en de transparantie ontbreken om buitenlandse spelers ervan te weerhouden internet te misbruiken. Zij willen strengere regels: nieuwe wetgeving moet platforms verplichten een openbare lijst bij te houden van verkiezingsadvertenties, ingekocht door adverteerders die meer dan 10.000 dollar uitgeven.

Lees ook: Miljoenen Facebookers zagen Russische politieke reclame

Frankenstein

Ook de Amerikaanse media lieten zich ongekend kritisch uit over het bedrijf. Zo vergeleek een columnist van The New York Times het door de ene na de andere rel geplaagde sociale netwerk met het monster van Frankenstein, met Facebook-baas Mark Zuckerberg als de wetenschapper die de controle over zijn gevaarlijke schepping heeft verloren.

Hoewel Facebook de advertenties niet openbaar heeft gemaakt, lekten wel details over de inhoud uit. Facebook gaf speciaal onderzoeker Robert Mueller en zijn staf vooraf inzage in de advertenties, waarna verschillende nieuwsmedia op anonieme basis informatie kregen toegespeeld.

Uit de berichtgeving rijst het beeld op van een geraffineerde campagne, die vooral lijkt te zijn ontworpen om de polarisatie in de Amerikaanse samenleving te versterken. Zo brachten de Russische organisaties opruiende verhalen over wapenwetgeving en politiegeweld tegen zwarte Amerikanen. Andere advertenties wakkerden het anti-moslimsentiment in de VS aan. De Russische trollen waren „Republikein noch Democraat”, zei een bron vorige week tegen de Financial Times. „Hun doel was verdeeldheid te zaaien. Ze waren erg goed in het vinden van de breuklijnen in het Amerikaanse leven.”

Mark Zuckerberg kondigde in een blog op Facebook maatregelen aan om herhaling te voorkomen. Zo wordt het straks openbaar welke pagina voor een advertentie heeft betaald en krijgen gebruikers te zien welke andere berichten een adverteerder toont aan gebruikers. Ook wordt het team dat politieke advertenties controleert twee keer zo groot. Zuckerberg gaf toe dat Facebook niet alle ongewenste politieke inmenging kan stoppen. „Er zullen altijd slechte mensen in de wereld zijn.”

Mark Zuckerberg kondigt maatregelen aan tegen politieke trollen:

Facebook zei eerder dat de 100.000 dollar aan Russische advertenties in het niet vallen bij de honderden miljoenen die beide presidentskandidaten uitgaven aan online reclame. Senator Mark Warner, die ook Russische inmenging tijdens de verkiezingen onderzoekt, beschouwt de overhandigde advertenties echter als „het topje van de ijsberg”.

Jodenhater

Dat Facebook weinig controle heeft over het eigen advertentienetwerk bleek vorige maand ook uit een andere rel. De Amerikaanse nieuwssite ProPublica ontdekte dat het mogelijk was om specifiek advertenties te kopen gericht op ‘jodenhaters’ en ‘nazi’s’. Ook in Nederland waren aanstootgevende zoekresultaten te vinden bij het aanmaken van advertenties, blijkt uit onderzoek van NRC. Adverteerders konden hun boodschappen onder meer richten aan mensen die zichzelf omschreven als ‘jihadist’ en ‘moslimstrijder’ of geïnteresseerd waren in ‘jodenhaat’. Inmiddels heeft Facebook de betreffende zoekresultaten verwijderd.

Ondertussen worden ook andere techbedrijven meegesleurd in de politieke storm. Er zijn aanwijzingen dat op Twitter op grote schaal geautomatiseerde nepgebruikers (bots) zijn ingezet om gefabriceerd verkiezingsnieuws te verspreiden. Begin november worden Facebook, Twitter en Google in een openbare zitting gehoord in het onderzoek naar de Russische invloed op de verkiezingen.