Musical geslaagd eerbetoon aan de fantasie van Annie M.G. Schmidt

De musical Was Getekend, Annie M.G. Schmidt die zondagmiddag in première ging, gaat niet alleen over Annie M.G. Schmidt. Minstens zo prominent is de rol van haar zoon. Hij is degene die zijn moeder na haar dood ter verantwoording roept over het feit dat hij altijd boven alles „de zoon van” de beroemde schrijfster was – en eerlijk gezegd ook nu nog is. Terwijl hij nooit precies heeft geweten hoe die moeder eigenlijk in elkaar zat. Zijn moeder was een kettingrookster achter haar schrijfmachine, die het altijd druk had. „Iedereen kent mijn moeder”, roept hij uit. „Alleen ik ken mijn moeder niet.” Eindelijk moet ze hem haar ware verhaal vertellen. Maar dan echt. Zonder de aandacht af te leiden door in een versje of een grapje te vluchten, zoals hij dat tijdens haar leven gewend was.

Zo schept scenarist Dick van den Heuvel een intrigerend kader voor een fleurige reeks biografische scènetjes – ontleend aan de mooie biografie Anna van Annejet van der Zijl – en een ruime keus uit de overstelpende hoeveelheid liedjes die Annie Schmidt schreef.

Het zijn niet alleen de allerbekendste nummers die hier voorbijkomen, maar ook minder bekend repertoire dat er qua sfeer en thematiek goed bij past. En het is evenmin een strikt chronologisch relaas. De scènes en de liedjes springen door de tijd, terwijl diverse personages ook na hun dood nog volop aan het woord komen – en soms zelfs met elkaar in discussie gaan.

Daarbij wemelt het in deze kernachtige scènes van de zinnetjes die Annie M.G. Schmidt ooit zelf heeft geschreven – of geschreven had kunnen hebben. Na de zeven musicals die ze zelf schreef, zou ze deze productie wellicht met genoegen als haar achtste kunnen beschouwen. Het zijn per slot van rekening háár liedjes die hier worden gezongen, en het is háár leven dat hier in fragmentarische flitsen wordt verteld.

Ode aan de fantasie

Goed beschouwd is deze Annie M.G. Schmidt-musical vooral een ode aan de fantasie. In de eerste plaats die van de canonieke schrijfster zelf, die haar ooit de vrijheid gaf zo’n overdonderende veelheid aan verhalen te verzinnen. Maar bovendien is het de fantasie van regisseur Paul Eenens die vaak nieuwe, verrassende ensceneringen vond waarin het bestaande repertoire als nieuw kan opklinken.

Een geestig hoogtepunt – zowel verbaal als visueel – is een twistgesprek tussen zoon Flip en het kleuterduo Jip en Janneke. „Pas maar op, want ik verkoop jullie zó aan de Hema”, waarschuwt de zoon de populaire buurkinderen die hij als zijn rivaaltjes beschouwt. Als extra attractie plaatst choreograaf Stanley Burleson het beroemde tweetal veelal in silhouet op het podium – zoals ze ook op de tekeningen van Fiep Westendorp staan. De kluchtige ziekenhuiszusters die in volle vaart heen en weer draven tijdens de scène waarin Flip wordt geboren, zien er trouwens óók uit alsof ze door Fiep Westendorp zijn getekend.

Overrompelend is de manier waarop Annie Schmidt hier wordt gespeeld door Simone Kleinsma. „Blijf met je tengels van mijn verleden af”, luidt haar eerste reactie op het dringende verzoek van de zoon. Maar allengs wordt ze toeschietelijker, tot ze de meest dramatische ogenblikken uit haar leven gaat herbeleven. Waaronder de ontroerendste: de eerste kennismaking met de man die de liefde van haar leven werd, en diens latere dood. Kleinsma is volstrekt overtuigend in deze geschakeerde rol, schijnbaar moeiteloos schakelend van laconiek tot gevoelig. En ze maakt het ook volkomen aannemelijk dat Annie Schmidt haar liedjes zelf zong (wat in werkelijkheid nooit het geval was).

Tegenover haar is William Spaaij de zoon die het tegengeluid vertolkt – een lastige rol omdat hij in feite afbreuk lijkt te doen aan het beeld dat Annie Schmidt van zichzelf in de buitenwereld schiep. Maar wat hij laat zien, is geen ontmaskering. Eerder lijkt hij oprecht in het verlangen iets meer van die moeder te zien dan de schrijfmachine en haar sigaretten. Voor het grote showtalent dat Spaaij in eerdere musicals vertoonde, is in deze rol nauwelijks ruimte. Dat maakt hem des te bewonderenswaardiger in deze rol.

En ook in de kleinere rollen wordt klassewerk verricht, met de ingetogen acterende Wim van den Driessche in een dubbelrol (als de vader van Annie Schmidt en haar latere man), Marjolein Touw als de strenge, maar liefdevolle moeder en Jeske van de Staak die Annie in twee gedaanten vertolkt: als onzekere puber en succesvol debuterende schrijfster. Om hen heen staat voorts een achtkoppig ensemble dat niet alleen danst, maar ook uitblinkt in een keur aan kleinere rolletjes.

Zo speelt deze voorstelling zich in alle opzichten op een hoog niveau af. Aan zulke jukeboxmusicals, met bestaande succesnummers die bij voorbaat al tot meeneuriën noden, kleeft vaak iets gemakzuchtigs. Maar de makers van Was Getekend, Annie M.G. Schmidt bewijzen dat met bestaand repertoire ook een voorbeeldige voorstelling te maken valt.