In het geheim berichten uit IS-hoofdstad Raqqa

Hoewel Islamitische Staat er alles aan heeft gedaan hun organisatie de nek om te draaien, leven beiden nog. Twee van de leden van Raqqa is Being Slaughtered Silently (RBSS), de organisatie die al drie jaar met gevaar voor eigen leven de excessen van IS in die Syrische stad probeert te documenteren, zijn in Amsterdam voor de lancering van de film City of Ghosts over hun werk.

Zelfs nu, op het moment dat er zwaar wordt gevochten in Raqqa en de meeste burgers zijn gevlucht, leggen medewerkers van Raqqa is Being Slaughtered Silently in het geheim nog vast wat er gebeurt. „Maar het is heel gevaarlijk geworden”, zegt de 29-jarige Hussam Eesa, die een polsbandje draagt met daarop gedrukt ‘Free Syria’. „Niet alleen door IS maar er zijn ook steeds luchtbombardementen en artilleriebeschietingen.”

Is het onder die omstandigheden nog mogelijk om hun informatie door te sturen? „Ja, dat kan nog steeds”, zegt Eesa in een zaaltje in De Balie voor de vertoning van de film. „Maar er is nog maar twee tot drie uur stroom per dag en daarmee ook internet. Vroeger hadden we wel dertig keer per dag contact met onze mensen in Raqqa, nu nog maar twee of drie keer.”

Hoeveel mensen RBSS nog in Raqqa heeft, willen Eesa en zijn metgezel Sallal Almuftah (21) niet kwijt. Hun hele team, opgericht in april 2014 door verontruste burgers, omvat zo’n 25 mensen. Maar een deel van hen zit al langere tijd in Turkije en elders, vooral in Europa. Zij zijn degenen die de video’s, foto’s en teksten publiceren. Vooral in hun moedertaal, het Arabisch, door geldgebrek slechts incidenteel in het Engels. Bijna niemand anders durfde de afgelopen jaren zulk werk te doen vanuit Raqqa, de hoofdstad van het ‘kalifaat’ van IS.

Eesa is zelfs nooit teruggeweest naar Raqqa sinds zijn vlucht uit Raqqa in 2014. „Al een maand nadat we Raqqa is Being Slaughtered Silently hadden opgericht werd een collega van ons opgepakt. Ze vonden informatie over ons op zijn computer en hij kreeg de doodstraf. Toen is een deel van ons, van wie we wisten dat de namen bekend waren, naar Turkije gevlucht. ” Sindsdien wissen medewerkers meteen na het zenden hun informatie.

Almuftah, die een beetje verlegen oogt, ging ook naar Turkije maar keerde in 2015 in het geheim voor zes maanden terug naar Raqqa. „Het was toen al heel anders dan in 2013, toen IS de stad innam. IS had inmiddels allemaal nieuwe strenge wetten voorgeschreven. Vrouwen mochten niet meer alleen de straat op. Er waren op een plein ook veel terechtstellingen van mensen die ter dood waren veroordeeld. Ik heb zelf ook zulke executies bijgewoond. Het was ellendig.”

De leden van de groep probeerden de misdaden van IS met verborgen camera’s op te nemen. IS was ook zeer gebrand op de mensen van RBSS. En als ze de medewerkers van de organisatie zelf niet te pakken konden krijgen, schrok IS er niet voor terug dan maar familieleden op te pakken en zelfs te doden. Zo zagen twee RBSS-medewerkers op video hoe hun eigen vader door IS-beulen terecht werd gesteld.

Nu zijn de dagen van IS in Raqqa geteld. Er zitten nog zo’n 20.000 burgers – zeker 100.000 mensen zitten in tijdelijke opvangkampen in de buurt – maar de stad is al half in handen van de door de VS gesteunde Koerdische strijdmacht YPG. De val van de stad is nog slechts een kwestie van weken, hooguit maanden.

Maar komt daarmee een eind aan de lijdensweg van de inwoners? Dat is de vraag. „We hebben er al ervaring mee wat er dan gebeurt omdat de YPG ook al andere plaatsen heeft ingenomen”, vertelt Eesa. „Jongemannen moeten dan verplicht vechten voor het YPG en wie een kritische opmerking maakt over de Koerden, kan vergeten om een baan te vinden.”

Lees ook de recensie: Zoveel meer dan een activistische film

Het is ook niet makkelijk naar Raqqa terug te keren. „Dat kan alleen als je een Koerd kent die voor je garant wil staan”, vertelt Eesa. Lang niet iedereen kent echter een Koerd. Ze maakten volgens Eesa maar tien tot vijftien procent van de merendeels Arabische bevolking van Raqqa voor 2011 uit.

Een nog onaantrekkelijker scenario doemt bovendien op. De Syrische president Assad, die al een groot deel van het land heeft weten te heroveren, zal naar verwachting op termijn ook Raqqa weer proberen in te nemen. Daarmee zouden de mensen van Raqqa is being Slaughtered terug bij af zijn. Want juist tegen het wrede bewind van Assad waren ze in 2011 in opstand gekomen. Maar ze laten zich er niet door uit het veld slaan. Eesa: „Als Assads regime nog 10 jaar blijft, gaan wij ook nog tien jaar door.”

De documentaire ‘City of Ghosts’ van Matthew Heineman is te zien in 20 bioscopen.