Een terrorist hoeft maar één keer succes te hebben

Door Roger Lambrichts

Dit jaar worden in de miljoenennota vanwege de voortdurende terrorismedreiging vele miljoenen gelabeld voor diverse overheidsdiensten. In vrede en veiligheid samenleven kost klauwen met geld. Angst overigens ook.

Onze Koning sprak in zijn troonrede dat we ons niet moeten laten regeren door angst, maar moeten vasthouden aan onze manier van leven. Angst is een bijzonder fenomeen. Rationeel gezien is de kans dat we slachtoffer worden van een terroristische aanslag te verwaarlozen en toch zijn veel mensen bang. Op deze manier beredeneerd past de emotie die angst heet eerder bij de beleving van de realiteit dan bij de realiteit zelf. Schokkend en verontrustend nieuws is algemeen beschikbaar en voor wie erin is geïnteresseerd is op het internet inmiddels een ruime hoeveelheid weerzinwekkende geweldsporno uit het kalifaat te vinden. Zorgvuldig geproduceerde onthoofdingsvideo’s zetten ook diverse regeringen onder druk. Barbarij als beleid.

Psychologisch front

We leven inmiddels 16 jaar na de gamechanger van 11 september 2001. Het nieuws verspreidde zich snel over de wereld, die er ineens anders uitzag. De media berichtten over de achtergronden, brachten uitzinnig jubelende en ook intens geschokte mensen in beeld. De eindeloze reeks aanslagen zette zich voort. De burgeroorlog in Syrië en Irak werd een sektarische strijd om het vestigen van een kalifaat waarbij het om invloed, rijkdom en macht ging en de boodschap van de profeet in de ogen van verreweg de meeste moslims te schande werd gemaakt. Honderden strijdgroepen zijn nog steeds verzeild in een proces van ruzies en fusies. De rest van de wereld raakte er via een coalitie in betrokken, het is bepaald geen ver van mijn bed show meer. Er is een front waar door jihadi-salafistische facties slag wordt geleverd. Daarnaast is er een psychologisch front, dat zich gaandeweg aftekende in onze democratische samenlevingen. Het voorkomen van aanslagen, het tegengaan van radicalisering en polarisatie is big business. De overheid spendeert er jaarlijks vele miljoenen aan en er is een hele economie omheen ontstaan.

Risico op gebrek aan bewijs

Een citaat uit de troonrede: ”De kracht van onze manier van leven is dat ieder mens, ongeacht afkomst of overtuiging, in Nederland zichzelf kan zijn binnen de gedeelde waarden van de rechtsstaat”. Hier spreekt een Koning, een regering die wil verbinden en bruggen wil bouwen, hoe lastig dat ook is. Dat de praktijk vaak anders uitwijst is een feit. Toch moeten we deze stip op de horizon vasthouden, ook als we te maken zouden krijgen met jihadi-salafistisch geweld. Overheidsdiensten moeten voortdurend succesvol zijn in het voorkomen van aanslagen. Een terrorist hoeft maar één keer succes te hebben. Groot opsporingsdilemma is dat er vaak vroegtijdig moet worden ingegrepen om een aanslag te voorkomen, terwijl er voor de bewijsbaarheid van een zaak eigenlijk langer onderzoek nodig zou zijn. Het OM kiest er dan bewust voor dat risico op een gebrek aan bewijs te nemen. Liever tien mislukte strafzaken dan een gelukte aanslag.

(tekst vervolgt onder de video)

Een 100% veiligheid in onze open samenleving is een illusie. De Noord-Ierse David Kenning heeft een aantal OM’ers als geleerde les voorgehouden dat Nederland niet de fout moet maken om in de geweldsescalatie te raken die de door jihadi-salafistische clubs gewenste maatschappelijke polarisatie groter maakt. Het uitdragen van onverdraagzaamheid of zelfs haat, van welke kant deze boodschap ook komt, verdraagt zich slecht met het tegengaan van polarisatie.

Verdedigen tegen intolerantie

We kennen een aantal verworvenheden die we moeten koesteren. Het mogen uitoefenen van onze fundamentele rechten en vrijheden betekent tegelijkertijd dat we er op een prudente manier mee moeten omgaan. Er wordt niet alleen veel getolereerd, er wordt ook veel geaccepteerd. Treffend is paradox van de tolerantie volgens Karl Popper, die vereenvoudigd erop neerkomt dat een volledig tolerante samenleving eraan gaat als die samenleving niet bereid is zich te verdedigen tegen aanvallen van intolerante mensen. Voor een deel is dat een zaak van het publieke debat en soms is ook de overheid aan zet.

Wat als de klap hier een keer valt? Worden we de dag erna wakker in een verder gepolariseerde samenleving of gebeurt juist het tegenovergestelde zoals we onlangs zagen in Engeland? Ik hou me vast aan de laatste optie. Ik geloof nog steeds dat de tegenstellingen als het erop aan komt minder groot blijken te zijn dan zoals we dat soms beleven. Zoek wat je bindt, niet wat je scheidt.

De Togacolumn wordt wekelijks geschreven door een advocaat, officier of rechter. Deze week Roger Lambrichts, landelijk advocaat-generaal in terrorismezaken.