Slechts weinigen zullen op 15 maart van dit jaar, de dag van de Tweede Kamerverkiezingen, vermoed hebben dat op Prinsjesdag nog altijd geen nieuw kabinet zou zijn gevormd. Maar toch is het zo. Op de dag vol van traditionele pracht en praal, leest de koning een Troonrede voor die leeg is van inhoud. Bij gebrek aan een volwaardig kabinet krijgen de leden van de Staten-Generaal een beleidsarme begroting gepresenteerd.
De politiek laat zich op deze Prinsjesdag van zijn slechtste kant zien. Een land dat al sinds de invoering van de parlementaire democratie wordt bestuurd op basis van consensusvorming blijkt dit jaar niet in staat binnen een redelijke termijn consensus te bereiken over een nieuw bestuur. Onderhandelen is verworden tot millimeteren voor gevorderden.
De kabinetsformatie is nu 188 dagen bezig. Daarmee zijn VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hard op weg het duurrecord formeren te vestigen dat nu nog op 208 dagen staat en uit 1977 stamt. Dat kwam toen doordat iedereen zich met de besprekingen bemoeide, was een veelgehoorde verklaring. Dit is dan ook de belangrijkste reden voor de radiostilte die voor deze formatie geldt. Een drogreden want deze formatie dreigt alleen maar nog langer te duren. Het einde is in zicht laten de onderhandelaars doorschemeren. Maar met deze slakkengang is ook deze tijdsbepaling zeer rekbaar.
Zelfs de voorzitter van de Eerste Kamer Ankie Broekers-Knol (VVD) vindt het te gortig worden. Eerder deze maand beklaagde zij zich in het radioprogramma Kamerbreed over de lange duur van de kabinetsformatie. Het uitermate gedetailleerde regeerakkoord dat onherroepelijk het gevolg zal zijn van de eindeloze gesprekken noemde zij terecht de dood in de pot voor de democratie.
Want inderdaad: elk woord dat de onderhandelaars in hun zwaar bevochten regeerakkoord opschrijven is straks een woord minder vrije ruimte voor de gekozen volksvertegenwoordigers. De marges kunnen niet anders dan miniem zijn. Met andere woorden: het stemvee zal volop kunnen grazen op het Binnenhof.
Natuurlijk zijn er diverse verzachtende verklaringen te geven voor het trage verloop van de formatie en het dichtgetimmerde regeerakkoord dat in de maak is. Het is lastig onderhandelen met vier partijen. En met een minieme meerderheid van één zetel in beide Kamers der Staten Generaal is het voor de aanstaande coalitie constant balanceren langs de afgrond. Maar zoals toenmalig minister Carel Polak (VVD) indertijd treffend zei: democratie is niet een staatsvorm voor bange mensen. En dat is nu precies het probleem. Angst regeert.
In het Commentaar geeft NRC zijn mening over belangrijke nieuwsfeiten. De commentatoren schrijven deze artikelen in samenspraak met de hoofdredactie.