Speechen en speeddaten: vijf vragen over de Algemene Vergadering van de VN

Wat doet de Algemene Vergadering van de VN?

Een kort lesje internationale betrekkingen: de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties is het belangrijkste overlegorgaan van de VN. Het gaat hier dus niet om de VN-Veiligheidsraad, wat het orgaan is waar beslissingen over vrede en veiligheid worden gemaakt.

In de Algemene Vergadering worden de niet-permanente leden van de VN-Veiligheidsraad benoemd en de begroting van de organisatie goedgekeurd. Elk van de 193 VN-lidstaten heeft er één stem, waarbij een tweederde meerderheid nodig is voor stemmingen over belangrijke onderwerpen. De Algemene Vergadering doet, tenzij het om de interne organisatie gaat, niet-bindende uitspraken over allerlei onderwerpen. Hoewel een VN-resolutie politiek zwaar weegt, zijn lidstaten dus niet verplicht zich aan een uitspraak te houden.

De opening van de Algemene Vergadering vindt ieder jaar plaats in september. Na de openingsweek begint de ministeriële week (general debate). Deze staat vooral in het teken van toespraken van regeringsleiders, waarna in de maanden erna tot half december een agenda wordt afgewerkt.

Hoe ziet de ministeriële opening van de Algemene Vergadering eruit?

Voor deze week is er een sprekerslijst opgesteld, waarbij na de secretaris-generaal verschillende staatshoofden aan het woord komen. Traditiegetrouw is Brazilië het land dat het bal mag openen, vaak gevolgd door de Verenigde Staten. De toespraken geven een beeld van hoe de internationale verhoudingen liggen en hoe de internationale gemeenschap denkt over urgente kwesties, zoals de nucleaire dreiging van Noord-Korea, het klimaat of de oorlog in Syrië.

De opening van de Algemene Vergadering wordt dikwijls door lidstaten gebruikt om een statement te maken. Zo vergeleek de omstreden oud-president van Venezuela Hugo Chavéz in 2006 zijn Amerikaanse collega George Bush met de duivel. Bush had een dag eerder de Cubaanse delegatie geschoffeerd, door het leiderschap onder Fidel Castro als dictatuur aan te merken en op te roepen tot vrije verkiezingen op Cuba. Chavéz sloeg een kruis en zei dat het in New York naar zwavel rook: “Hij [de duivel, red.] was gisteren nog hier.”

Een ander beroemd incident werd veroorzaakt door de toenmalige leider van Libië, Moammar Gaddafi. Waar elke leider normaal gesproken een kwartier spreektijd krijgt en neemt, hield Gaddafi in 2009 een ruim anderhalf uur durende tirade die was gericht tegen de VN. Tijdens zijn relaas scheurde de Libische leider een aantal pagina’s uit het VN-handvest en gooide die naar secretaris-generaal Ban Ki-moon.

Hoewel alle ogen op de officiële toespraken zijn gericht, wordt het belangrijkste politieke werk gedaan in de vergaderruimtes in en buiten het VN-hoofdkwartier. De opening van het vergaderjaar is een moment waarop alle lidstaten tegelijk op één plek zijn. Voor landen met onderlinge problemen is het een uitgelezen mogelijkheid om op informeel niveau met elkaar te overleggen, zo legt diplomatiek redacteur Michel Kerres uit:

“In het VN-gebouw is een grote foyer, die helemaal is volgebouwd met geïmproviseerde ruimtes waar je kunt vergaderen. Zo kun je als vertegenwoordiging toch overleggen met diplomaten uit een land waar je liever niet op visite gaat, omdat dat een politiek statement zou zijn. De hele week worden dit soort ontmoetingen gehouden over allerlei onderwerpen.”

Waar wordt dit jaar op gelet?

De 72ste opening van de Algemene Vergadering staat dit jaar in het teken van nieuwe gezichten. Zo is er met António Guterres een nieuwe secretaris-generaal, gaat Donald Trump voor het eerst een speech verrichten als president en is er ook een nieuwe VN-ambassadeur voor de VS: Nikki Haley. Verder heeft Frankrijk een nieuwe president, niet onbelangrijk als permanent lid van de VN-Veiligheidsraad. De ongewoon ferme handdruk tussen Macron en Trump in Parijs leek een soort persoonlijke strijd - er wordt uitgekeken naar de eerste ontmoeting tussen de twee in New York.

Verder zal een aantal actuele kwesties zeker terugkomen in de toespraken en de vergaderruimtes. Veruit de belangrijkste is de dreiging van Noord-Korea en de recente rakettests die Pyongyang uitvoerde. Hierover organiseert Donald Trump een grote receptie, waar de leiders van onder meer Zuid-Korea en Japan aanwezig zullen zijn. In de VN-Veiligheidsraad stond Noord-Korea afgelopen week opnieuw bovenaan de agenda.

Lees ook: De VN moeten het wéér over Noord-Korea hebben

Een ander belangrijk punt voor Trump is het atoomakkoord dat is gesloten met Iran - een overeenkomst waar Trump erg graag vanaf wil. Kwesties die verder zullen worden besproken zijn de situatie van de Rohingya-vluchtelingen in Birma en de status van het klimaatakkoord van Parijs, nu de VS zich daaruit hebben teruggetrokken. Ook zullen de conflicten in Syrië en Oost-Oekraïne aan bod komen, hoewel die naar verwachting minder in de aandacht zullen staan dan in voorgaande jaren.

Waarom is het zo belangrijk dat Trump spreekt?

Op maandag zullen alle ogen gericht zijn op Donald Trump, die een vergadering leidt over de hervormingsplannen van de VN - tevens een speerpunt van secretaris-generaal António Guterres. Hoewel de Verenigde Staten met Donald Trump een president hebben die op z’n zachtst gezegd sceptisch is over de VN, zal hij dinsdag wel de Algemene Vergadering toespreken. In zijn verkiezingscampagne liet Trump zich regelmatig laatdunkend uit over de organisatie, die hij te bureaucratisch, te ondoorzichtig en te traag vindt. Trump schroefde het Amerikaanse budget voor de VN drastisch terug en stapte uit het klimaatakkoord van Parijs - dat wordt beschouwd als een van de grootste politieke overwinningen van de VN.

Toch zien we in de afgelopen weken dat Trump de kwestie rondom Noord-Korea via de VN-Veiligheidsraad probeert aan te pakken. Ook het feit dat Trump zelf komt spreken, geeft volgens analisten aan dat de Verenigde Naties als organisatie nog wel serieus worden genomen in Washington.

Lees de vooruitblik van Michel Kerres: Dat Trump naar de VN komt, is al bemoedigend

Wat is de inbreng van Nederland?

Vaak is de minister-president afwezig in New York in verband met Prinsjesdag en de Algemene Politieke Beschouwingen. Dat is dit jaar niet het geval. Premier Rutte vliegt meteen na de Troonrede door naar New York, waar hij woensdag de Algemene Vergadering toespreekt. Rutte zal pleiten voor hulp en expertise van VN-organisaties voor de orkaanschade die is aangericht op Sint-Maarten. Minister Koenders van Buitenlandse Zaken spreekt in de VN-Veiligheidsraad over hulp aan vredesmissies.

De Nederlandse diplomatieke missie is dit jaar extra zwaar, omdat ons land in 2018 een tijdelijke zetel in de VN-Veiligheidsraad gaat invullen. De diplomatieke afvaardiging in New York is daarom met vijftien personeelsleden uitgebreid.

Ook koningin Maxima spreekt, als bijzondere VN-vertegenwoordiger, op een bijeenkomst buiten het VN-gebouw over inclusief financieren. Ze maakt zich als speciaal adviseur van de secretaris-generaal sterk voor meer financiële hulpmiddelen aan derdewereldlanden.