Ook een demissionair kabinet kan prima een Troonrede schrijven. Het blijft aan de formatietafel puzzelen met de financiële ruimte. En wie wil zich wagen aan het klimaatdossier?
WEL IN DE TROONREDE: Morgen is het pas Prinsjesdag, maar zoals gebruikelijk lekte een belangrijk deel van de Miljoenennota vrijdag al uit. Het belangrijkste nieuws: de 270 miljoen euro die het huidige demissionaire kabinet al uittrekt voor leraren. Verder is de begroting dit jaar beleidsarm: veel grote beslissingen of nieuwe plannen staan er niet meer in. Datzelfde geldt voor de Troonrede. Betekent dat dat de Koning helemaal niets kan zeggen? Nee hoor, legt politiek redacteur Mark Kranenburg vandaag uit. De Troonrede is de afgelopen jaren sowieso al minder een lijstje plannen, en meer een breder verhaal over de stand van het land. Wat we dit jaar sowieso gaan horen: een woord van medeleven met de bewoners van de koninkrijksdelen die getroffen zijn door orkaan Irma.
Niet in de Troonrede: Wat we in de Troonrede in elk geval niet gaan horen: openlijke kritiek op de lange formatieduur. De vorige keer dat een formatie de 200 dagen naderde gebeurde dat echter wel, memoreert Kranenburg. In 1977 gaf koningin Juliana de onderhandelaars openlijk een standje. De terechtwijzing kwam van demissionair premier Joop den Uyl en was gericht aan CDA-leider Dries van Agt, met wie de onderhandelingen al maanden uiterst stroef verliepen. Zoals bekend kwam het nooit meer goed. Kleine kans dat Mark Rutte zichzelf of zijn onderhandelingspartners dit jaar ter verantwoording roept.
Standje: Kritiek op de formatieduur komt vandaag wel van de deelnemers van het politiek panel van NRC. Bijna tweederde van de (oud-)politici, -strategen en lobbyisten die door ons geraadpleegd werden, vinden dat het proces sneller had gekund. Vooral het feit dat de onderhandelaars naar alle waarschijnlijkheid alles “dichttimmeren” wordt alom bekritiseerd. “De dood in de pot”, aldus een voormalig VVD-Kamerlid. Dat de onderhandelende partijen rekening houden met het houdbaarheidssaldo en daardoor minder willen investeren, vindt een meerderheid van het panel dan wel weer verstandig.
Reconstructie: Een van de redenen dat de partijen minder te besteden hebben: de al eerder vastgelegde miljardeninvestering in de ouderenzorg. In een reconstructie laat de Volkskrant vandaag zien hoe de Tweede Kamer een jaar geleden zonder er erg in te hebben, instemde met nieuwe kwaliteitsrichtlijnen die tot een verplichting tot het uitgeven van extra miljarden zouden leiden. Toen de gevolgen dit voorjaar duidelijk werden kon men al niet meer terug. En dus zat men aan de formatietafel met een stevige erfenis. “Het verraste de onderhandelaars totaal. Ze bleken de wetgeving niet goed te kennen.”
Btw: Ondanks de tegenvallers zijn de onderhandelaars het over de financiën inmiddels zo goed als eens. Vrijdag zijn de hoofdlijnen van de zogeheten “financiële plaat” voor doorrekening naar het CPB gestuurd, bevestigen ingewijden. Een manier om meer financiële ruimte te creëren zou het verhogen van de btw kunnen zijn. Volgens De Telegraaf overwegen de partijen dit serieus, zodat tegelijkertijd de inkomstenbelasting kan worden verlaagd. Economen pleitten hiervoor al eerder, en ook het CPB sprak zich er al eens voor uit. Maar als de prijzen van de kapper en het theater straks gaan stijgen, zal het verzet vanuit de samenleving waarschijnlijk niet mals zijn.
De rekenmeester: Wie de afgelopen vier jaar de hand op de knip hield: demissionair minister Jeroen Dijsselbloem. Politiek redacteuren Philip de Witt Wijnen en Marike Stellinga vroegen vriend en vijand terug te blikken op de strenge rekenmeester. Die rol speelde hij in elk geval uitstekend, zo klinkt het alom. Maar er is niet alleen lof: als minister was Dijsselbloem vaak ook weinig communicatief of zelfs arrogant, zo stellen Kamerleden. Misschien wel uitstekende eigenschappen voor een toekomstige topman van een internationale bank? Zijn omgeving denkt van niet. “Hij heeft zijn hart verpand aan de publieke sector”, aldus oud-minister Wouter Bos. Niet dat men verwacht dat hij het lang als Kamerlid zal volhouden: een baan bij een hoge instelling als het IMF ligt meer voor de hand.
Eindoordeel: Volgens RTL blikt Dijsselbloem in het nawoord van de Miljoenennota zelf een tikje meewarig terug op zijn tijd. “De impact op het leven van mensen is groot geweest, maar we komen er sterker uit. Niet groei telt, maar duurzame groei. We hebben niet gebouwd met waaihout maar met hardhout. Dat telt”, zou Dijsselbloem schrijven. Zijn conclusie: “Het eindoordeel is aan de geschiedenis. De Kamer en een nieuw kabinet zijn aan zet.”
Wie wil?: Inmiddels mag de formatie dan in de slotfase zitten, de spannings is er geenszins uit. Tom-Jan Meeus beschreef zaterdag hoe ook het verdelen van “de poppetjes” nog een flink karwei kan worden. Wie wil zich bijvoorbeeld wagen aan het ministerie van Veiligheid en Justitie? Of de belastingdienst? En nog belangrijker: hoewel er de komende jaren een golf van klimaatbeleid op ons af gaat komen, lijkt geen van de politici bereid de verantwoordelijkheid voor die grote veranderingen op zich te nemen. Meeus schetst een bizarre paradox: “Terwijl al die campagnedebatten amper nieuw beleid opleveren, leidt het amper gevoerde klimaatdebat tot een stortvloed van nieuw beleid.”
Feestvlaggetje: In Buitenhof gaven gisteren een paar oudgedienden hun oordeel over een eventueel ministerschap van Klimaat. “Nooit doen”, vond oud-VVD-leider Hans Wiegel. De echt belangrijke invloedrijke beslissingen worden toch bij andere departementen genomen: over energie, landbouw of infrastructuur. Een minister van Klimaat heeft dan volgens Wiegel het risico “een soort feestvlaggetje” te worden.
WAT WIJ LEZEN: Het Amsterdamse debatcentrum De Rode Hoed was twee weken geleden het toneel voor de H.J. Schoo-lezing van CDA-leider Sybrand Buma, die een veelbesproken verhaal over het verdedigen van de eigen cultuur hield. Gisteren sprak Kamervoorzitter Khadija Arib op dezelfde plek de Abel Herzberg-lezing uit. Zij had het over de ervaring van de immigrant en reconstrueerde waar het mis is gegaan tussen autochtone Nederlanders en nieuwkomers. Bij elke herdenking van de slachtoffers van een terroristische aanslag in de Kamer denkt Arib daaraan. “Het zijn momenten waarop we duidelijk zien waar het toe heeft geleid dat bepaalde groepen te lang buiten beeld zijn geweest; dat we te lang onverschillig zijn geweest ten opzichte van elkaar (…)”. Trouw drukt vandaag een ingekorte versie af.