Romana Vrede wint Theo d’Or, Hans Croiset wint Louis d’Or

Romana Vrede heeft de Theo d’Or gewonnen, de prijs voor beste actrice in het afgelopen seizoen. De Louis d’Or, voor de beste mannelijke hoofdrol, ging naar Hans Croiset. Dat is zondagavond bekendgemaakt op het Gala van het Nederlands Theater, waarmee het Theaterfestival werd afgesloten.

De 44-jarige Vrede is de eerste zwarte actrice in de Nederlandse toneelgeschiedenis die de hoogste acteeronderscheiding ten deel valt. Dat is voor de zo progressief geachte toneelwereld een pijnlijke constatering: het theater worstelt met een alarmerend gebrek aan diversiteit op het podium en in de zaal. Pas de laatste jaren wordt er voorzichtig vooruitgang geboekt.

Roman Vrede wint haar prijs voor de rol van Susan in Race van het Nationale Theater, een brandend actuele voorstelling over racisme en seksisme. Tegen haar baas zegt Susan aan het slot: „Zal ik u eens wat over Witte Mensen vertellen? De zilveren lepel is zoek en u ontslaat de dienstmeid. Jullie kunnen ’t niet helpen. En dan vraagt u zich af wat zwarte mensen van u denken? Zoals u zei. Wij weten. Dat jullie ons naaien. Waar jullie maar kunnen.”

Vrede praat liever niet over kleur

Op de lof van de jury voor „haar zorgvuldig geplaatste teksten en haar sterk fysieke aanwezigheid” volgt de lof voor het toneelstuk, dat „een confronterende werkelijkheid toont”. De jury besluit met: „We kunnen onze ogen niet blijven sluiten voor alledaags racisme.”

Lees ook: Romana Vrede: klein als een meisje, groot als een furie

Maar hoe relevant haar uitverkiezing ook is voor de gesteldheid van het Nederlands toneelklimaat en voor het politieke debat: de in Suriname geboren Vrede is niet per se gelukkig met de aandacht voor haar huidskleur. In het vakblad Theatermaker klaagde ze dit jaar dat het blad haar nu twee keer had geïnterviewd en dat het beide keren over haar huidskleur ging.

In een ander interview zei ze: „Door mijn nominatie ben ik een soort Obama geworden. Aan de ene kant krijg ik heel toffe reacties, aan de andere kant ben ik me nooit méér bewust geweest van mijn kleur.” Ze ontdekte juist níét door het cultureel-diverse plafond te zijn gebroken. Haar kleur zag ze voor haar nominatie „als een sieraad, een artefact dat ik kon inzetten zoals mijn stem. Geen verworvenheid, slechts de verpakking, maar in de media ging het er vrijwel alleen over dat ik de eerste genomineerde zwarte actrice was.” Terwijl ze er zelf niet mee bezig is. „Ik probeer gewoon een mooie rol te spelen.”

Vrede danste na de bekendmaking van geluk op het podium. „Ik kan geen revolutie ontketenen”, zei ze, „ik ben geen activiste, ik ben actrice.” Ze sprak ook haar verwachting uit dat er een tijd komt dat niemand meer opkijkt van een nominatie van een acteur met een niet-westerse achtergrond. Want, ze ziet al dat het theater diverser wordt.