Deze Birmese generaal vindt dat hij gewoon zijn plicht doet

Generaal Min Aung Hlaing is veel op reis geweest. Hij maakte een tochtje over de kanalen van Venetië. Hield een toespraak voor de hoogste militaire Europese commissie in Brussel. In Duitsland ging de Birmese legerleider op bezoek bij een vliegtuigbouwer. Hij ging langs in India en Rusland. Van alle bezoekjes plaatste Hlaing foto’s op zijn Facebookpagina.

Een Facebookpost van zijn bezoek aan Duitsland:

Min Aung Hlaing is de eerste legerleider uit Birma die in het buitenland met zoveel egards werd ontvangen. Sinds Birma voor het eerst in decennia vrije verkiezingen heeft gehouden, in 2015, is de hoogste generaal niet langer óók automatisch regeringsleider. Dat maakt zijn ontvangst veel minder omstreden, al hadden mensenrechtenorganisaties zeker nog kritiek. De onderdrukking van de Rohingya-moslims was tijdens zijn reizen, dit en vorig jaar, al gaande.

Voorlopig zal het gedaan zijn met de rode lopers. Want als legerbaas is Min Aung Hlaing eindverantwoordelijk voor het geweld dat maar voortduurt in Rakhine, het westen van Birma. Al ongeveer 400.000 Rohingya-moslims zijn naar buurland Bangladesh gevlucht. Het aantal doden zou in de duizenden lopen. Het leger houdt een grootschalige wraakactie omdat Rohingya-rebellen politieposten hadden aangevallen, nu meer dan drie weken geleden. Volgens de Verenigde Naties is sprake van etnische zuivering in Rakhine.

Moslimvrouwen houden foto’s vast van Wirathu, Aung San Suu Kyi, Htin Kyaw en Min Aung Hlaing tijdens een protest tegen het geweld tegen Rohinya. Foto Achmad Ibrahim/AP

Min Aung Hlaing is al ruim zes jaar de hoogste generaal in Birma en toch is maar weinig over hem bekend. Lokale journalisten durven geen profiel over hem te maken, vertelt Mark Farmaner. Hij is directeur van de non-gouvernementele organisatie Burma Campaign UK en verbannen uit Birma. „Ze leggen zichzelf preventieve censuur op. In Birma gelden nog steeds allerlei wetten die de vrijheid van meningsuiting beperken”, legt hij uit. Kritische verhalen schrijven of die zelfs alleen maar delen op sociale media kan tot arrestatie leiden.

In deelstaat Rakhine vallen doden bij gevechten tussen Rohingya en politie. Birma-diplomaat Laetitia van den Assum maakt zich zorgen.

Rohingya hebben het recht niet

Al in zijn jonge jaren ging Min Aung Hlaing (1956, zijn precieze geboortedatum is niet bekend) bij het Birmese leger. In de jaren zeventig begon hij op de militaire academie. Later was hij naar het scheen één van de favorieten van zijn voorganger, generaal en juntaleider Than Shwe. Dat zou een belangrijke reden voor zijn benoeming zijn geweest. Than Shwe zou Hlaing op de achtergrond nog steeds advies geven.

De betrokkenheid van de oude leider past goed bij hoe Kyaw Win het leger typeert. Kyaw Win is directeur van mensenrechtenorganisatie Burma Human Rights Network en hij denkt dat Hlaing het als zijn „plicht” ziet om zijn land te verdedigen. Het leger heeft „geïnstitutionaliseerd” dat de Rohingya het recht niet hebben om in Rakhine te wonen. Natuurlijk is Hlaing eindverantwoordelijk voor het geweld in Rakhine, zegt Win. „Maar het hele systeem, het instituut, zorgt ervoor dat het schenden van mensenrechten maar aan de gang blijft. Dat is een kwestie van groepspsychologie binnen het leger.”

Birma heeft een geschiedenis van conflicten tussen het leger en minderheden.

Tatmadaw, zoals het leger officieel heet, is een ontzettend slimme en gedisciplineerde organisatie, zegt Mark Farmaner van Burma Campaign UK. „Zij denken tientallen jaren vooruit.” Als voorbeeld noemt hij 2008. De top van het leger kwam toen onder internationale druk met een nieuwe grondwet. Birma moest democratiseren, dat zagen ze wel. „Maar ze hebben die hele grondwet zelf geschreven en nooit toegegeven aan wie dan ook om er iets aan te veranderen.” De legerleiding gaf niets méér weg dan ze nodig vond.

Zo heeft het leger nog steeds de drie belangrijkste ministeries in handen, plus een kwart van de zetels in het parlement. Voor een wijziging van de grondwet is een driekwart meerderheid van de stemmen nodig. Voor de zekerheid liet generaal Min Aung Hlaing een paar jaar geleden de jonkies die voor het leger in het parlement zaten, vervangen door ervaren en hoger opgeleide militairen. Die laten zich niet zomaar ompraten. Het was, niet toevallig, toen Aung San Suu Kyi als oppositieleider in het parlement begon.

NRC sprak een paar maanden geleden eerder met Van den Assum over het toen uitgebroken geweld: ‘Opschoningsactie’ van Birmees leger gaat onder de loep

Geen interesse voor Aung San Suu Kyi

De verhoudingen tussen Aung San Suu Kyi, ze is nu feitelijk leider van Birma, en generaal Hlaing zijn niet best. Zij heeft geprobeerd met hem te onderhandelen om Birma verder te democratiseren en hij geeft nooit mee. „Hij is gewoon niet geïnteresseerd”, vat Mark Farmaner samen, het hervormingsproces is voorbij. Het is alleen een misverstand, zegt hij ook, dat het leger opnieuw een coup zal plegen en de macht helemaal terug wil. „Zij zijn blij met deze situatie, ze hebben het immers zelf zo gecreëerd. Al helemaal nu de reputatie van Suu Kyi aan flarden gaat doordat ze de militairen hun gang laat gaan in Rakhine.”

De tactiek die Min Aung Hlaing en zijn troepen nu toepassen om de Rohingya-moslims uit Rakhine te verdrijven, gebruikt het leger óók al jaren. Birma heeft een geschiedenis van conflicten tussen het leger en minderheden. Het leger zet dan de four cuts strategy in: ze snijden de etnische minderheid waar ze mee in gevecht zijn af van eten, geld, inlichtingen en ondersteuning van buiten. Eén van de grote problemen van deze strategie is dat niet alleen rebellen of de etnische strijdgroepen geraakt worden. Bijna altijd slaan veel ‘gewone’ burgers gedwongen op de vlucht.

Het leger had de aanval van de Rohingya-rebellen duidelijk zien aankomen. Hun tegenaanval kwam snel en systematisch. Min Aung Hlaing heeft de afgelopen weken al een paar keer op zijn Facebook-pagina geschreven dat eerdere regeringen het probleem met de Rohingya „niet hadden opgelost”. Het suggereert dat Hlaing dit keer iets anders van plan is. En de warme internationale bezoekjes eerder dit jaar hebben hem in dat voornemen gesteund, denkt Mark Farmaner. „Min Aung Hlaing kreeg het signaal dat hij zijn gang kon gaan.”

Ooggetuigen beschrijven hoe Rohingya uit hun huis worden gesleurd en neergeschoten, vrouwen worden verkracht. Mensenrechtenorganisaties spreken van „een campagne van geweld”.