Advocaten die zich in de nesten werken - of worden misbruikt

Het begint met een goeie klik tussen drugshandelaar Bodde en advocaat Paul Masereeuw. Dan een etentje à 400 gulden, cash betaald door de klant.  Vervolgens de opdracht de boten van Bodde in een stichting onder te brengen. We noemen ze erfgoed, dan heeft de fiscus mooi het nakijken. Wordt gevolgd door een tocht op zo’n schip, waar later op de avond de escort service aan boord komt. Geld speelt alweer geen rol. Stap voor stap komt de advocaat zo in de ban van zijn klant en laat hij zich het criminele circuit in lokken. Tot hij zelf met een wapen op zak een partij drugs opvangt. Het eindigt met zijn exit uit de advocatenmaatschap.

Afgang

Zo gaf de onlangs overleden Robert Anker -  geïnspireerd door de zogenoemde IRT-affaire - in Vrouwenzand  (1998) de afgang van een advocaat weer. Je zou zeggen dat advocaten zich in werkelijkheid niet zo in de nesten werken. Te onwaarschijnlijk, toch? Niettemin schoot de fictieve advocaat  mij dit jaar al een paar keer te binnen. Eerst toen de Amsterdamse advocaat Van R. gearresteerd werd op verdenking van beïnvloeding van getuigen in een zaak tegen Klaas Otto, topman van motorclub No Surrender. Dezelfde Otto die nu in het nieuws wegens het gerucht dat hij opdracht zou hebben gegeven een officier van justitie uit de weg te ruimen. Mr. Van R. zou de motorfietser als cliëntenwerver in dienst hebben en zou op zijn eigen naam een bouwvergunning hebben aangevraagd voor de zoon van Otto.

Als je zo te werk gaat neem je je rol van partijdige behartiger van belangen wel erg letterlijk. Te letterlijk.  Van R. is inmiddels geschorst als advocaat. Bij doorzoeking van zijn huis waren trouwens een drugslab en een paar kilo amfetamine aangetroffen. Vervolgens verscheen het bericht over de aanhouding van de Bredase advocaat V., in dit geval wegens een verdenking van handel in wapens en drugs. De man zou gefascineerd zijn door criminelen en misdaad. Zo’n fascinatie zullen veel mensen hebben. En advocaten misschien nog wel vaker. De vraag hoe het slechte in de mens komt intrigeert nu eenmaal meer dan de vraag hoe goed het is om goed te doen. Je verhouden tot een cliënt die zich bezighoudt met zaken die het daglicht niet kunnen velen is spannender dan opkomen voor ‘alleen maar nette mensen’. De media-aandacht voor strafzaken doet de rest.  Maar een fascinatie voor criminaliteit kan niet verklaren waarom een advocaat zelf in drugs en wapens gaat handelen. Voordat het zover komt moet je toch heel wat rode seinen negeren.

Ontsporend

Van R. en V. zijn weliswaar alleen nog verdachten, maar de berichten van hun aanhouding zijn ronduit schokkend. Gaat het om zeldzame incidenten? Ik hoop het. Maar al midden jaren ‘90 kwam in het rapport van de enquêtecommissie-Van Traa over de IRT-affaire aan de orde dat enkele tientallen advocaten verwijtbaar betrokken waren bij criminele organisaties. Er waren toen 8000 advocaten. Inmiddels is dat aantal meer dan verdubbeld. Het aantal ontsporende advocaten ook? Het toezicht op zwakke broeders, de financiële situatie van hun kantoor en het beheer van derdengelden wordt inmiddels aanmerkelijk grondiger en gerichter uitgevoerd. Maar de vermenging van de onderwereld met de bovenwereld is onverminderd actueel en zorgelijk. Niet alleen in  Noord-Brabant, waar  V. kantoor hield, Otto wordt vervolgd en waar het goede functioneren van de rechtstaat onder druk staat. Ook niet alleen in exotische buitenplaatsen als Sint Maarten. Waar veel geld valt te verdienen met drugs, mensen- en wapenhandel, blijft het gevaar van corruptie en misbruik van – onder meer – advocaten bestaan. En denk niet dat het alle advocaten het financieel voor de wind gaat, ook al past krap bij kas zitten niet direct bij het imago van het beroep.

Na het bezoek van de prostituees op de boot voelde mr. M. zich “een verrader van wie hij was en wilde blijven.” Het hellende vlak heeft hij dan al betreden, zijn oude idealen ingeruild voor cynisme. Moreel besef is kwetsbaar, en helaas niet alleen in romans. Ik sluit niet uit dat er nog wel eens een advocaat tot zijn initialen gereduceerd in de media verschijnt.

Diana de Wolff is advocaat en bijzonder hoogleraar advocatuur aan de UvA. De Togacolumn wordt wekelijks geschreven door een rechter, advocaat of officier van justitie.