We moeten het nu toch echt over Noord-Korea hebben

Is Kim Jong-un een agressieve en irrationele mafkees die op ieder moment een nucleaire oorlog kan beginnen?

Geen sprake van dat hij een idioot is, zeggen de meeste Noord-Korea experts in Oost-Azië en de VS. „Kim is slim en speelt het spel erg goed. Hij zal niet op de knop drukken, want dat is onherroepelijk zijn einde en dat beseft hij uitstekend. Er komt beslist geen oorlog”, aldus de voormalige Amerikaanse ambassadeur in Beijing, ex-senator Max Baucus, op CNBC.
Van één van de meest gezaghebbende experts, hoogleraar Koreaanse studies, Andrei Lankov in Seoul, komt de nuchtere constatering dat alle westerse media-cliché’s over het „krankzinnige regime en zijn hysterische volgelingen” onwaar zijn. Ook na de laatste drie raketproeven in juli en augustus en de ondergrondse kernproef van zondag, zijn de meeste experts van mening dat de ,,opperste maarschalk’’ niet als eerste een oorlog begint. Het zou hem te doen zijn om de VS te dwingen Noord-Korea te erkennen als een nucleaire staat.

Machiavelli zou bewondering hebben gehad voor de wijze waarop de drie Kim’s al sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw de macht hebben weten te behouden. Zij waren en zijn tot op de dag van vandaag meesters in het tegen elkaar uitspelen van grootmachten. Dat is knap voor een klein, bergachtig land met een sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw zieltogende economie. Kim en zijn politieke en militaire coterieën, de socialistische Koreaanse Arbeiderspartij voorop, zijn koelbloedige machtsdenkers die weten dat zij om te overleven kernwapens en raketten nodig hebben. Die hebben ze nodig ter afschrikking en zelfbehoud, maar ten koste van de 25 miljoen Koreanen boven de 38-ste breedtegraad.

Waarom komen de Noord-Koreanen niet massaal in opstand?

De volgzaamheid van het volk is inderdaad opmerkelijk, los van het feit dat vluchten of langs legale weg het land verlaten haast onmogelijk is. Noord-Koreanen worden van jongs af aan op hypernationalistische wijze geïndoctrineerd. Het kneden van volgzame geesten begint thuis en op de kleuterschool en houdt tot aan de dood nooit meer op. Voor vrije wil, laat staan onafhankelijk denken, is in de officiële ideologie van het land, die gebaseerd is op de Juche-theorie, geen plaats. Deze socialistische theorie is een mengsel van het marxisme, het maoïsme en het Confucianisme. Noord-Koreanen leren dat deze theorie van oorsprong uit het brein van de Grote Leider Kim Il-sung, de grondlegger van de republiek komt. Verder speelt de communistische guerrilla-mentaliteit een grote rol. Noord-Koreanen lijken te lijden aan het Masada-complex. Dag-in, dag-uit, jaar-in, jaar-uit, krijgen Noord-Koreanen op scholen, universiteiten, kantoren en bedrijven te horen dat het land van alle kanten wordt bedreigd, vooral door de VS en de Amerikaanse „lakeien” in Zuid-Korea. Geen uur gaat voorbij of men wordt eraan herinnerd dat de Democratische Volksrepubliek Korea in staat van oorlog verkeert en dat de VS op ieder moment kan toeslaan. Dat is ook het sleutel-argument van de „opperste maarschalk” voor de ontwikkeling van zijn arsenaal aan raketten en kernwapens ten koste van de welvaart van zijn volk.

Wat is op dit moment de militaire stand van zaken?

Noord-Korea claimt over atoomkoppen en een waterstofbom te beschikken én over de intercontinentale ballistische raketten om deze wapens te vervoeren.

Sinds zijn aantreden in 2011 heeft Kim Jong-un het tempo van de proefnemingen met verschillende rakettypes drastisch opgevoerd van enkele per jaar in de tijd van zijn vader naar 10 in 2016 en al 12 in de eerste helft van 2017. Dit zijn dus de ‘Jaren van de Raketten’ om met de The Pyongyang Times te spreken. Militaire experts zijn het erover eens dat de Noord-Koreaanse raket- en nucleaire experts technisch knap werk leveren met het verbeteren en ontwikkelen van raketten en kernwapens die gebaseerd zijn op oude technologieën van de Sovjet-Unie, China, Iran en Egypte. De tijd dat er geschamperd werd over Kim’s „ballistische en nucleaire hamers” is voorbij.

Terwijl Noord-Korea grote vorderingen maakt met zijn raketprogramma, heeft Amerika een president die zijn geduld begint te verliezen. De beschikbare geweldscenario’s zijn apocalyptisch. Militair ingrijpen kent alleen doemscenario’s.

Op de laatste ‘Dag van de Zon’-parade in maart werden de kenners van militaire hardware verrast door maar liefst zeven nieuwe raketten met vloeibare en vaste brandstoffen. De parade, waar Kim Jong-un een groot liefhebber van blijkt te zijn, was de opmaat naar de twee laatste, grote raketproeven; de eerste op 4 juli, niet toevallig Onafhankelijkheidsdag in „monsterlijk” Amerika, de tweede eind juli.

Het was voor het eerst dat het Noord-Koreaans regime proeven uitvoerde met prototypes van een intercontinentale ballistische raket met vloeibare brandstof. Militaire experts in Zuid-Korea, Japan en de VS raakten onder de indruk, want in beide gevallen legden de raketten bijna 1.000 kilometer af en bereikten hoogten van 3.725 kilometer. Horizontaler gericht kan de Hwasong-14 de Amerikaanse staten Californië en Washington bereiken.

Alles wijst er volgens het Defence Intelligence Agency in het Pentagon op dat Hwasong-14 in staat is een kleine kernkop of een miniatuur waterstofbom te vervoeren. Volgens de militaire inlichtingendienst moet er sterk rekening mee worden gehouden dat de Hwasong-14 al in 2018 operationeel is. De laatste test met wat Noord-Korea zegt dat een waterstofbom was, bewijst het gelijk van de militaire inlichtingendienst.

Het is niet voor niets dat Kim Jong-un zijn wetenschappers, die vaak zijn opgeleid in de voormalige Sovjet-Unie en in China, verwent met luxe-appartementen, auto’s en een prettig leven voor hun families.

Hoe is dat mogelijk, gegeven de internationale, Amerikaanse, Europese, Zuid-Koreaanse en Japanse sancties?

Het korte antwoord is afkomstig van het VN-panel van Experts dat ieder jaar rapport uitbrengt aan de VN-Veiligheidsraad: „Implementatie is onvoldoende en zeer inconsistent”. In theorie is Noord-Korea volledig geïsoleerd als het gaat om de handel in luxe-goederen, militaire materialen, zeldzame materialen, brandstoffen, grondstoffen voor rakettechnologie en financiële diensten. De praktijk is anders. In landen als China, Rusland, Maleisië, Sri Lanka, Nigeria en Iran ontbreekt de politieke wil om de VN-resoluties naar de letter uit te voeren. Bovendien beschikt Noord-Korea als gevolg van de economische groei over het goud en de cash om raket-technologie, software en brandstoffen te kopen. Daar zijn de verschillende importbureaus in Pyongyang zeer behendig in. Het rapport van het VN-panel leest dan ook als een politieke thriller, vol list, bedrog en schijnbewegingen. Dat alles neemt niet weg dat de bevolking en de economie in zijn algemeenheid het meest heeft te lijden onder de sancties – hoewel er wel uitzonderingen zijn voor de import van levensmiddelen, medicijnen, kleding, sieraden, fietsen en motoren.

Dus de Amerikaanse president Trump heeft gelijk als hij zegt dat China veel meer kan doen als het gaat om de naleving van de sancties?

Zeker, maar dat is niet nieuw. Zijn voorganger dacht er net zo over. Het Amerikaanse Congres wil nu ook dat Chinese bedrijven die zowel zaken doen met Noord-Korea als met de VS, worden aangepakt. Trump heeft gezegd deze nieuwe sancties, die verpakt zitten in een wet die ook gericht is tegen Rusland en Iran, te zullen steunen.

Feit is dat China, exportland bij uitstek, veel meer kan doen om bedrijven en banken in het grensgebied aan te pakken. Er gaapt heel duidelijk een kloof tussen wat Chinese toppolitici en -diplomaten zeggen in de VN en tegen de Amerikaanse regering en de dagelijkse praktijk bij de twee grote grensovergangen van China naar Noord-Korea. De vrachtwagens met gevulde containers zorgen daar op doordeweekse dagen voor files. Chinese toeristengroepen komen en gaan en omgekeerd werken er tienduizenden Noord-Koreanen in China (en in Rusland) om het thuisfront aan buitenlandse deviezen te helpen. De vluchten van Air China en Air Koryo zitten altijd vol met zakenlieden en toeristen, onder wie veel Noord-Koreanen uit Japan.

Overigens is het niet eenvoudig om de honderden, sommigen bronnen spreken zelfs over duizenden, Chinese handelsbedrijven te controleren. Dat zijn vaak wat schimmige familiebedrijven, die snel van naam veranderen als zij worden aangepakt. Bovendien weten deze bedrijven handig gebruik te maken van de humanitaire uitzonderingen op de sancties.

Hoe arm is Noord-Korea eigenlijk nu de handel met China en Rusland weer groeit en het noordelijk deel van het schiereiland wordt omringd door de grootste economieën van de wereld?

Volgens alle internationale normen is het geïsoleerde land arm, maar de tijden van „bitterheid eten”, zoals de Chinezen zeggen, is voorbij. De doorsnee Noord-Koreaan moet rondkomen van een paar honderd euro per maand, maar betaalt niets voor huisvesting, zorg en onderwijs. Officieel zijn markthervormingen onbespreekbaar want dat staat gelijk met het bekritiseren van de grote leiders en is in strijd met de socialistische Juche-theorie. Minder bekend is dat de Noord-Koreaanse economie sluipenderwijs, in feite stiekem, wordt hervormd. Volgens nieuw onderzoek van Beyond Parallel, het Noord-Korea-project van het Center for Strategic and International Studies, verdient 75 procent van de huishouders een extra inkomen onafhankelijk van de staat. Dat wil dus zeggen op de markt en dat is ook zichtbaar in de steden en op het platteland. Dat extra inkomen wordt vooral door vrouwen verdiend terwijl hun mannen werken in de staatsfabrieken en -kantoren.

Groeit de Noord-Koreaanse economie?

Alles wijst erop dat dat inderdaad het geval is, hoewel officieel cijfers ontbreken. De meest betrouwbare schatting is van de Zuid-Koreaanse Centrale Bank die denkt dat er sprake is van een groei van 1,5 tot 3 procent per jaar sinds 2011. Dat lijkt te sporen met officieel Chinese en Russische cijfers over de handel van deze landen met Noord-Korea. China meldt dit jaar een groei van de handel met maar liefst 40 procent naar 5,5 miljard dollar. En volgens de laatste Russische gegevens is in de eerste maanden van 2017 de handel in kerosine, vrachtwagens, chocolade en wijnen vervijfvoudigd naar 1,5 miljard dollar.

Waarom neemt Kim Jong-un geen voorbeeld aan China dat na de dood van Mao Zedong, veertig jaar geleden, geleidelijk de economische koers verlegde zonder het politieke systeem te veranderen en dat nu een supermacht is geworden?

Dat was een vraag die Mao’s opvolger Deng Xiaoping in 1983 ook heeft gesteld aan Kim Il-sung, de grondlegger van Noord-Korea. Kim 1 antwoordde dat „als je de ramen opent ook de stinkvliegen binnen komen”. Hij doelde op de in zijn ogen vermaledijde kapitalisten en wees Dengs advies om de economie te hervormen resoluut af. Noord-Korea moest onafhankelijk en zelfvoorzienend blijven. Dat is het in theorie nog steeds. De angst dat economische hervormingen ook leiden tot politieke omwentelingen, zoals in de Sovjet-Unie, is groot. De zittende Dierbare Leider is er zich, net als zijn vader, van bewust dat economische hervormingen wel eens het einde van zijn regime zouden kunnen betekenen.

Weten Noord-Koreanen dan niet via Google, Facebook en Baidu hoe rijk en welvarend de buren in het zuiden en in China zijn geworden?

Ja, dat is bekend, maar lang niet bij iedereen. Kim Jong-un en een kleine groep wetenschappers, hoge officieren en ambtenaren hebben toegang tot het internationale internet. Ook studenten die betrouwbaar zijn bevonden, kunnen onder streng toezicht internetten in speciaal daarvoor ingerichte zalen op de universiteiten. Uit onderzoek van Recorded Future, een Amerikaanse bedrijf dat bedreigingen op het internet onderzoekt, wordt 65 procent van het internetverkeer uit Noord-Korea gebruikt voor spelletjes, video’s en surfen. Dat gebeurt hoofdzakelijk via de Chinese zoekmachines Baidu en Youku. Het aantal bezitters van laptops, iPads en smartphones (vooral van Chinese en Zuid-Koreaanse makelij) groeit. Maar, met uitzondering van een kleine elite, komen de meeste Noord-Koreaanse internetters en bellers niet verder dan het zwaar gecensureerde Kwangmyong, een soort nationaal intranet met veel spelletjes en propaganda.

Sancties en diplomatieke druk maken kennelijk weinig indruk op Noord-Korea. Wat is de volgende stap?

Na de zomerse proeven met intercontinentale raketten zijn de VN-sancties opnieuw aangescherpt. Deze sancties raken in theorie ongeveer eenderde (één miljard dollar) van de Noord-Koreaanse export en moeten in de komende weken worden uitgevoerd. Na de zondagse nucleaire proef zal de VN-Veiligheidsraad opnieuw bijeen komen, maar of China en Rusland zullen meewerken aan nieuwe strafmaatregelen is de vraag. Alle ogen zijn nu gericht op Trump die de afgelopen drie weken in een reeks van opmerkingen en tweets gedreigd heeft met een oorlog.

De risico’s van een openlijk Amerikaans-Noord-Koreaans treffen zijn enorm, niet alleen voor de miljoenen Zuid-Koreanen die zich in de vuurlinies bevinden. Militaire actie in welke vorm dan ook zou volgens de meeste schattingen tussen de 30.000 en 300.000 slachtoffers eisen. Vooral in de omgeving van de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul, die binnen bereik ligt van de formidabele Noord-Koreaanse artillerie (8000 stukken) en waar ook het grootste deel van het Amerikaanse leger is gestationeerd. Als Kim Jong-un zijn chemische en nucleaire wapens inzet, loopt het aantal slachtoffers in de eerste week op tot in de miljoenen.

Trump begint zijn geduld te verliezen, maar de beschikbare geweldscenario’s zijn apocalyptisch, schreef Garschagen eerder.

Amerikaanse militaire actie zou bovendien leiden tot een openlijk conflict met China en Rusland, die zich geroepen zullen voelen Noord-Korea te steunen. Een nieuwe oorlog op het Koreaans schiereiland, vlakbij Zuid-Korea, China en Japan - drie motoren van de wereldeconomie - zou behalve een humanitair drama van de eerste orde ook uitdraaien op een ramp voor de Europese en Amerikaanse economieën.

Dus toch maar onderhandelen?

Ja, zeggen experts en militairen. Trump heeft uiteindelijk geen andere keus, want als het om militair ingrijpen gaat, staan de VS nagenoeg alleen. De nieuwe president van Zuid-Korea dringt aan op onderhandelingen, net als China, Rusland en de Europese Unie.