Euforie bij extreem-rechts na nieuwe uitspraken Trump

Een dag nadat Donald Trump onder zware druk de extreem-rechtse rellen in Charlottesville van afgelopen weekend had veroordeeld, kwam hij daar dinsdag in een persconferentie op terug. De Amerikaanse president zei dat tegendemonstranten, hij noemde ze ‘alt-left’, verantwoordelijk waren voor de escalatie. De uitspraken hebben tot euforie geleid bij extreem-rechts.

President Trump: "What about the alt-left?" pic.twitter.com/NIBjvGSgPy

— Brandon Wall (@Walldo) August 15, 2017

Volgens Trump waren er „prima mensen” bij de extreem-rechtse demonstratie. Tijdens de Unite the Right-demonstratie, liepen honderden neonazi’s, mensen die zich identificeerden als ‘alt-right’ en zwaarbewapende leden van rechtse milities door Charlottesville. Een man reed in op linkse tegendemonstranten. Daarbij kwam een vrouw om het leven. Een helikopter van de politie stortte om nog onduidelijke oorzaak neer. Beide agenten kwamen om.

De openlijke demonstratie en het geweld van de neonazi’s heeft tot een schok in de Verenigde Staten geleid. Tegelijkertijd is er een debat ontstaan over de plotselinge zichtbaarheid van extreem-rechts in de VS. Bij monumenten en standbeelden die herinneren aan de Confederatie worden bovendien tegenprotesten georganiseerd. Eerder deze week werd in Durham, North Carolina, een monument voor soldaten van het Zuiden neergehaald door betogers.

Een reactie van de president in tijden van grote crisis kan een presidentschap maken of breken, denk aan de lauwe reactie van George W. Bush op orkaan Katrina in 2005.

Trump reageerde aanvankelijk nauwelijks, naar eigen zeggen omdat hij „de feiten” niet kende. Na zware druk, ook uit het Witte Huis, nam hij maandag afstand van de betoging. Dinsdag zei hij: „Er was een groep, je kunt ze links noemen, die de andere groep gewelddadig aanviel. Zeg wat je wil, maar zo zit het.” En: „Hoe zit het met ‘alt-left’? Hebben zij iets dat op schuld lijkt?”

Lees ook de analyse: Extreem-rechts in de VS, wie zijn dat?

Fakkeloptocht

De avond voor de escalatie organiseerden neonazi’s een fakkeloptocht in Charlottesville, waarbij antisemitische leuzen werden gescandeerd. Trump: „Dat waren mensen die heel rustig protesteerden tegen het verwijderen van het standbeeld van Robert E. Lee.” De geplande verwijdering van dat standbeeld was de reden van de demonstratie.

Trump: „De dag erna leek het of ze wat ruige, slechte mensen hadden. Neonazi’s, witte nationalisten, hoe je ze ook maar wilt noemen. Maar er waren veel mensen in die groep die onschuldig wilden protesteren, en dat legaal deden. Want ze hadden toestemming. De andere groep had geen toestemming.” Er zijn dus, zei Trump, „twee kanten aan een verhaal”.

Vice News ging mee met de extreem-rechtse betogers:

Extreem-rechtse leiders reageerden opgetogen op de uitspraken van Trump. Jarenlang leidden ze een marginaal bestaan, maar voormannen als neonazi Richard Spencer zoeken naar politieke erkenning. Die hebben ze nu gekregen. Trump benadrukte dat hun demonstratie legaal was, en veroordeelde alleen de excessen. Over de demonstratie zelf wilde hij geen oordeel geven, zei hij. „Trump geeft om de waarheid”, schreef Spencer op Twitter. Later zei hij: „Ik ben heel trots op hem.”

Wat gebeurde er afgelopen weekend in Charlottesville? Correspondent Guus Valk legt het uit in deze podcast.

Onder druk gezet

Trump keert vaker terug naar eerdere, extremere standpunten als hij het gevoel heeft onder druk te zijn gezet. Hij deed het, kort geleden, ook bij de (mislukte) pogingen in het Congres om Obamacare af te schaffen.

Maar de uitspraken van deze week leidden tot schaamte en grote zorgen in Trumps Republikeinse Partij. Paul Ryan, de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, zei:

„We moeten duidelijk zijn. Wit superioriteitsdenken is verwerpelijk. Deze vooroordelen staan haaks op alles waar dit land voor staat. Er kan geen morele ambiguïteit bestaan.”

Trump heeft in zijn campagne vaker geflirt met de zogeheten ‘alt-right’-beweging, die een belangrijke factor in zijn verkiezingszege werd. Hij haalde een voorman van de beweging, Steve Bannon, als topstrateeg naar het Witte Huis. Druk van buitenaf om afstand van rechts-extremisme te nemen, weerstaat Trump.

Volg de laatste ontwikkelingen: in ons Trumpblog

Correctie (16 augustus 2017): In een eerdere versie van dit stuk werd gesproken van Robert Spencer, waar het Richard Spencer moest zijn.