Lady Di & Dionne: enthousiasme is niet genoeg voor goede tv

De documentaire Afghanistan 1979, The War That Changed The world (2014), dinsdag uitgezonden op Canvas, had ook wel ‘Hoe de Amerikanen de wereldwijde jihad ontketenden’ kunnen heten. De documentaire focust weliswaar op de Russische invasie in Afghanistan in 1979, maar zoals altijd wanneer het over de USSR tijdens de Koude Oorlog gaat, zijn de VS niet ver te zoeken.

Het is een documentaire klassieke stijl. Aan de hand van archiefbeelden gecombineerd met voiceover en talking heads van destijds betrokken militairen en politici wordt op chronologische volgorde verteld hoe de Sovjetunie ingreep in Afghanistan om het nieuwe, nota bene communistische, regime af te zetten. Ze hadden echter niet op de Afghanen gerekend. Die waren weliswaar niet blij met de nieuwe regering, omdat die botste met hun geloof, maar ze waren al helemaal niet blij met de Russische inmenging.

De burgeroorlog veranderde in een heilige oorlog van de mujahedeen tegen de buitenlandse indringer. De VS zagen hun kans schoon om de Russen ‘hun eigen Vietnam’ te bezorgen en begonnen de moslimstrijders te bewapenen. Onbedoeld droegen ze hiermee bij aan de ontwikkeling van een internationaal netwerk van jihadisten.

De prijs voor deze ideologische strijd tussen twee grootmachten was hoog. De Russen leden gezichtsverlies, Afghanistan verzonk in een reeks oorlogen met meer dan een miljoen doden en de Amerikanen hadden een monster gecreëerd. De verdragende implicaties hiervan werden helaas pas vlak voor de aftiteling als korte tekstfragmenten in beeld gebracht. Wie beelden van de meest recente gevolgen wilde zien kon op NPO Cultura kijken naar de herhaling van de documentaire Three Days That Shook Paris – een minutieuze reconstructie van de terreuraanslagen in de Franse hoofdstad.

Ook bij NPO2 werden historische gebeurtenissen besproken, maar daarmee houdt de vergelijking meteen op. In de tweede aflevering van Lady Di & Dionne ging Dionne Stax op pad om aan de hand van gesprekken met journalisten en royaltykenners een episode uit het leven van prinses Diana te schetsen – deze keer de bruiloft en het daaruit resulterende slechte huwelijk.

Deze reeks zit aan de andere kant van het documentairespectrum. Geen afstandelijke opzet met een afwezige alwetende verteller, maar een persoonlijke zoektocht waarin de presentator nadrukkelijk een rol speelt. In haar enthousiasme slaat Stax soms wat door.

Als nieuwslezeres is zij gewend om duidelijk te articuleren, hier gebruikt zij haar stem om te benadrukken wat zij bijzonder vindt. Bij het enorme aantal mensen dat wereldwijd naar de bruiloft keek, kreeg zo’n beetje elke lettergreep van het getal 750 miljoen een klemtoon. Ook in andere situaties lijkt haar reactie ietwat overtrokken. Zo slaakt zij een zucht van verrassing, gevolgd door een ‘really?’ bij een anekdote over de trouwjurk.

Over het algemeen komt haar fascinatie echter oprecht over. Het probleem is alleen dat deze fascinatie niet voldoende stof biedt voor het zoveelste portret van Diana. Veel meisjes waren vroeger gefascineerd door de Britse prinses, de meesten maken er geen serie over. Een nadrukkelijk eigen perspectief met een link naar het heden had misschien nieuwe, spannender inzichten kunnen opleveren.

Er valt niets nieuws te vertellen over Lady Di. Dat geldt ook voor de Russische inval in Afghanistan, met één verschil. Beide uitzendingen behandelen historische gebeurtenissen die de wereld lieten schrikken, beide vertellen verhalen die al bekend waren, maar alleen één ervan heeft vandaag nog een actuele relevantie.

Birte Schohaus schrijft deze week de tv-recensie.