Massale demonstraties na goedkeuring omstreden wet door Poolse Senaat

Dit weekend gingen tienduizenden Polen opnieuw de straat op om te protesteren tegen omstreden wetten die de Poolse regering een grote mate van controle geeft over de rechtspraak. In honderden steden kwamen mensen bijeen om hun zorgen te uiten over wat zij beschouwen als een mogelijke uitholling van de rechtsstaat. In Warschau verzamelden zich honderden demonstranten bij de villa van Jaroslaw Kaczynski, de leider van regeringspartij PiS en initiator van de hervormingen.

De Poolse Senaat stemde in de nacht van vrijdag op zaterdag in met een wet om alle rechters van het Hooggerechtshof te vervangen. President Andrzej Duda heeft nu 21 dagen de tijd om de wet te tekenen of terug te sturen. Nadat Duda afgelopen week onverwacht bezwaren uitte over de wet, werd die in aangepaste vorm door het parlement aangenomen.

Critici stellen dat de wet nog vol met fouten staat. Zo zou de president volgens het ene artikel drie rechters mogen benoemen, terwijl in een ander artikel van vijf rechters wordt gesproken, zo meldt CNN.

Veto

Van verschillende kanten neemt de druk op Duda toe om zijn veto uit te spreken over de hervorming. Afgelopen week dreigde de Europese Unie met stevige sancties tegen Polen en ook de Amerikaanse regering heeft zorgen geuit. Afgelopen week sloeg Duda een ontmoeting met Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad, af.

Op maandagochtend heeft Duda een ontmoeting met de voorzitter van het hooggerechtshof, Malgorzata Gersdorf, om de kwestie te bespreken. Voor maandagavond staat in Warschau opnieuw een grote demonstratie gepland om Duda te bewegen tot een veto.

De Poolse regering kreeg zaterdag steun van de Hongaarse premier Orbán, die dreigde eventuele sancties vanuit Brussel – waarvoor unanimiteit van alle lidstaten nodig is – te blokkeren. “De inquisitie tegen Polen zal nooit slagen aangezien Hongarije alle juridische mogelijkheden in de Europese Unie zal gebruiken om zijn solidariteit met de Polen te tonen”, aldus Orbán tijdens een op televisie uitgezonden speech vanuit de Roemeense stad Băile Tușnad.

Loyale juridische elite

De wet is de laatste in een reeks zeer omstreden hervormingen. Vorige week besliste het parlement dat het voortaan zelf de vijftien rechters van de Raad voor de Rechtspraak (KRS) – een college van 25 rechters en politici dat rechters benoemt en waakt over ethische regels – mag aanwijzen. Bovendien kreeg minister van Justitie Ziobro, tevens chef van het Openbaar Ministerie, de bevoegdheid om voorzitters van rechtbanken te ontslaan en benoemen.

Als het Hooggerechtshof op de schop gaat, kan de nationaal-conservatieve regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) de controle krijgen over alle onderdelen van de rechtspraak en een loyale juridische elite creëren. Het zou het sluitstuk zijn van een reeks wetswijzigingen die samen „voorgoed de positie van de Republiek als rechtsstaat kunnen vernietigen”, aldus vijf voormalige voorzitters van het van het grondwettelijke tribunaal. Ook de Europese Commissie maakt zich zorgen.