Nederland verwerpt VN-verdrag tegen kernwapens

Meer dan 120 landen hebben vrijdag op een vergadering van de Verenigde Naties (VN) in New York een akkoord gesloten over een verbod op kernwapens. Nederland was het enige aanwezige NAVO-lid, en tevens het enige land dat tegen stemde. Alle landen met kernwapens hadden het verdrag al eerder geboycot.

Het juridisch bindende verdrag verbiedt de landen die het ondertekenen om kernwapens te ontwikkelen, testen of bezitten. Ze mogen ook geen nucleaire wapens van andere staten op hun grondgebied stallen. Om precies te zijn 122 landen stemden voor het verdrag.

‘Historische stemming’

Voorzitter van de vergadering Elayne White Gomez sprak van een “historische” stemming:

“We zijn erin geslaagd de eerste zaadjes te planten die moeten leiden tot een wereld zonder kernwapens. We zeggen tegen onze kinderen dat het mogelijk is een wereld te erven waarin er geen kernwapens zijn. Op deze norm wacht de wereld al zeventig jaar.”

Vredesbewegingen hopen dat het verdrag een juridisch handvat biedt om landen met kernwapens mee aan te pakken. Ook denken ze dat ze landen die kernwapens op hun grondgebied stallen voortaan op die praktijk kunnen aanspreken.

Geen van de negen kernmachten - de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Rusland, China, India, Pakistan, Israël en Noord-Korea - was op de vergadering aanwezig. In een reactie op het akkoord lieten de VS, het VK en Frankrijk weten dat ze niet de intentie hebben om het verdrag ooit te ondertekenen.

“Dit initiatief heeft duidelijk geen oog voor de werkelijkheid van de internationale veiligheidssituatie. Ondertekenen van het verdrag strookt niet met het idee van nucleaire afschrikking, dat er een cruciale oorzaak van is dat er al zeventig jaar vrede heerst in Europa en Noord-Azië.”

De drie kernmachten vinden het onrealistisch te veronderstellen dat alle landen met kernwapens die zullen afdanken. “Is er iemand die gelooft dat Noord-Korea zijn nucleaire arsenaal zal opgeven?”, vroeg de Amerikaanse VN-ambassadeur Nikki Haley in maart retorisch. Vrijdag herhaalden de Amerikanen, Britten en Fransen dat het verdrag “geen oplossing biedt voor de enorme dreiging die uitgaat van het Noord-Koreaanse kernwapenprogramma”.

Nederland de enige uitzondering

Onder druk van de Amerikanen zagen ook alle NAVO-landen die zelf geen kernwapens bezitten af van deelname aan de VN-vergadering over het verdrag. Nederland, dat Amerikaanse kernbommen op vliegbasis Volkel heeft liggen, was de enige uitzondering. Onder druk van de Tweede Kamer ging er toch een Nederlandse delegatie naar de onderhandelingen.

Volgens persbureau AP zei de Nederlandse viceambassadeur bij de VN Lise Gregoire-Van Haaren dat Nederland niet voor het verdrag kon stemmen, onder meer omdat dat ingaat tegen de verplichtingen die Nederland heeft tegenover de NAVO.

Lees ook: Kernmachten moderniseren hun arsenaal

De VS, het VK en Frankrijk zeggen liever het non-proliferatieverdrag uit 1968 te willen versterken. De bedoeling van dat akkoord was het aantal kernmachten te beperken tot de vijf landen die op dat moment nuclaire wapens hadden: de VS, het VK, Frankrijk, Rusland en China. 190 landen hebben het verdrag onderschreven.

In ruil daarvoor bouwen de kernmachten hun voorraad kernwapens al enige decennia af. Sinds midden jaren tachtig daalde het wereldwijde aantal kernbommen van 70.000 naar ongeveer 15.000. Het non-proliferatieverdrag heeft echter niet kunnen voorkomen dat de grote kernmachten inmiddels weer veel geld uitgeven aan modernisering van hun arsenaal. Al evenmin kon het verdrag verhinderen dat India, Pakistan, Israël en Noord-Korea in de tussentijd kernmachten werden.