Onderhandelingen maandag weer in Johan de Witthuis

Formatie gaat verder in Johan de Witthuis

De onderhandelingen over de kabinetsformatie gaan definitief verder in het Johan de Withuis. Dat meldt het bureau woordvoering kabinetsformatie. Er wordt daar maandag vergaderd van 10:00 tot 21:00 uur.

Onderhandelingen maandag mogelijk weer in Johan de Witthuis

De formatiegesprekken vinden aanstaande maandag mogelijk weer plaats in het Johan de Witthuis. Dat zei VVD-leider Mark Rutte bij het verlaten van de Stadhouderskamer vrijdagmiddag. Zeker is de verhuizing nog niet: eerst moet nog bekeken worden of de alternatieve locatie beschikbaar is.

Afgelopen maandag en dinsdag spraken de onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie elkaar al in het monumentale pand, op een steenworp afstand van het Binnenhof. Een 'change of scenery', in de woorden van Rutte, die vooral vanwege de tuin volgens de betrokkenen een prettige afwisseling is voor het vergaderen in de Stadhouderskamer.

Over de voortgang van de gesprekken lieten de politici zich, zoals gebruikelijk, niet uit.

U2-concert zorgt voor nieuwe inspiratie

Het zou zomaar kunnen dat er eind deze zomer een heus U2-kabinet op het bordes staat. Volgens ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers werkte het concert van de Ierse popgroep, dat hij woensdagavond samen met zijn secondant Carola Schouten bezocht, in ieder geval "inspirerend". "Een goed concert, maar wel met een spat regen" vatte Segers het Berlijnse uitstapje, waarvoor de onderhandelingen twee dagen werden stilgelegd, samen. Vrijdagochtend om 10:00 uur werden de gesprekken weer hervat in de Stadhouderskamer.

Gevraagd welk nummer hem de meeste inspiratie had gegeven noemde Segers "Still haven't found what I'm looking for". Ook bij D66-leider Alexander Pechtold raakte dat nummer wel een snaar: "Als hij dat straks inzet, zing ik mee."

De meningen over het concert van U2 zijn overigens verdeeld. In de Süddeutsche Zeitung verscheen donderdag een vernietigende recensie over de "bombastischer Brei aus Phrasen". In bloemrijke zinnen vol breedsprakige metaforen schrijft de gezaghebbende krant de "klangästhetischen Kitschhöllenschlund" de grond in. De Tagesspiegel en de Berliner Zeitung oordeelden overigens een stuk milder.

Die laatste krant noemt het U2-concert "ebenso fröhlich wie belehrend". Net zo vrolijk als belerend: eigenlijk helemaal nog niet zo'n slechte slagzin voor een nieuw kabinet!

Partijen spreken vrijdag verder in Stadhouderskamer

Na precies een week keert de formatie vrijdag terug in de Stadhouderskamer op het Binnenhof. Maandag en dinsdag trokken de onderhandelaars van VVD, CAD, D66 en ChristenUnie zich terug in het Johan de Witthuis, waar volgens D66-leider Pechtold "centimers vooruitgang" werden geboekt. Woensdag en donderdag lagen de onderhandelingen stil in verband met een bezoek van de ChristenUnie-onderhandelaars aan een concert van U2 in Berlijn.

Vrijdag is qua agenda een normale formatiedag: de partijen spreken tussen 10.00 uur en 12.30 uur en van 14.00 uur tot ongeveer 18.00 uur. Een van de lastige onderwerpen aan tafel is migratie. Onze verslaggevers Thijs Niemantsverdriet en Petra de Koning beschrijven in NRC wat op dit gebied de moeilijke thema's zijn: het kinderpardon, de bed-bad-brood-voorzieningen in gemeenten en de mogelijke vluchtelingendeals met Noord-Afrika.

Koning geïnformeerd over voortgang formatie

Woensdag en donderdag liggen de formatieonderhandelingen stil, maar vanochtend is informateur Gerrit Zalm wel bij koning Willem-Alexander op bezoek geweest om hem op de hoogte te houden van de voortgang. Het is sinds de verkiezingen de tiende keer dat de koning wordt geïnformeerd over de kabinetsinformatie: vier keer ontving hij Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib, zes keer de verschillende informateurs (Edith Schippers, Herman Tjeenk Willink of Gerrit Zalm). Sinds 2011 benoemt niet de koning maar de Tweede Kamer de informateur, en is de rol van het staatshoofd daarmee kleiner geworden.

Tijdens het jaarlijkse persgesprek voorafgaand aan de zomervakantie zei de koning vorige week vrijdag dat hij ook tijdens zijn vakantie op de hoogte zal worden gehouden van de voortgang van de formatie: per telefoon, e-mail en op "andere manieren".

Pechtold en Segers: we boeken 'centimeters' vooruitgang

De tweede dag onderhandelen in het Johan de Witthuis zit er op: rond 17.45 uur verlieten de onderhandelaars het pand aan de Haagse Kneuterdijk. CDA-leider Buma vond het goed om twee in een andere omgeving te zitten. "We hebben twee toch lange dagen kunnen maken", zei hij, maar temperde ook de verwachtingen op snel succes. "We zijn nog wel even bezig. Het is een groot project met vier partijen en dat wordt heel zorgvuldig gedaan." Zijn D66-collega Pechtold klonk nog minder positief en zei dat de partijen "centimers hebben gemaakt" en geen meters. Hij is niet positief of negatief over de voortgang, maar "alert", zei hij. "Alles is besproken en heel intensief. De verschillen zijn groot. Het zijn pittige gesprekken." Dat beaamde ook ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers, die zich herkende in de 'centimeters' vooruitgang van Pechtold. Hij is "per saldo niet negatief".

Voor de komende twee dagen staan geen onderhandelingen gepland, op verzoek van de ChristenUnie. Zowel fractievoorzitter Gert-Jan Segers als zijn secondant Carola Schouten hadden al een bezoek aan een concert van U2, woensdagavond in het Berlijnse Olympiastadion, op de agenda staan. Eigenlijk zouden de twee, samen met familie en vrienden, afgelopen weekend al naar de Duitse hoofdstad afreizen, maar vanwege de formatiebesprekingen werd het bezoek ingekort tot twee dagen: woensdagochtend heen, donderdagavond terug.

Segers maakte er al eerder geen geheim van dat hij groot fan is van de Ierse popgroep. Vorig jaar schreef de CU-leider een hoofdstuk voor het boek Onder een bloedrode hemel - 40 jaar U2 door Nederlandse ogen, waarin hij bekende dat de muziek hem niet zelden door de moeilijke politieke momenten heen helpt:

En als ik me op en rond het Binnenhof al te zeer thuis ga voelen, als politiek een wedstrijd dreigt te worden en ik dreig te gaan genieten van het spel, dan zal U2 er weer zijn om me de wereld in te zingen. Weg uit het theater, dicht bij mensen voor wie ik het wil doen en in naam van ‘Yahweh’.

Wat het live beleven van die muziek voor zijn opstelling in het 'formatiespel' gaat betekenen is afwachten. Opvallend is in ieder geval dat zelfs het Reformatorisch Dagblad door het U2-uitstapje geïnspireerd raakte de popmuziek van U2 te beluisteren en beoordelen. Hun conclusie:

"Het is enigszins vergelijkbaar met "The Passion”, die de EO rond Pasen opvoert. Naar overwegend seculiere teksten van popmuziek kunnen mensen met een christelijke antenne luisteren en er dan een christelijke inhoud in horen."

VVD, CDA en D66 gebruiken de twee dagen rust voor intern beraad. Vrijdag worden de formatiebesprekingen hervat in de oude vertrouwde Stadhouderskamer aan het Binnenhof.

Formatie in Johan de Witthuis hervat

De onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zijn dinsdagochtend rond 9.30 uur weer begonnen met hun formatiebesprekingen in het Johan de Witthuis nadat een deel van hen de nacht had doorgebracht in Hotel Mozaic in Den Haag. Informateur Gerrit Zalm noemde de gesprekken op locatie bij aankomst "zeker productief". D66-leider Alexander Pechtold benadrukte dat alle belangrijke onderwerpen deze twee dagen aan bod komen in het Johan de Witthuis. De gesprekken duren dinsdag volgens de agenda tot ongeveer 18.00 uur.

Foto ANP / Bart Maat

Foto ANP / Bart Maat

Diner vindt plaats in Haags visrestaurant

De eerste dag van onderhandelingen in het Johan de Witthuis eindigde rond 18.30 uur. De onderhandelaars waren daarna niet beschikbaar voor vragen van de pers en vertrokken per auto richting visrestaurant Bistro-Mer aan de Javastraat. VVD-leider Rutte verliet de onderhandelingen maandag eerder omdat hij op het Catshuis maandagavond de Vietnamese premier Phuc ontvangt. De onderhandelaars die niet in Den Haag wonen logeren maandagnacht in Hotel Mozaic in Den Haag. De besprekingen in het Johan de Witthuis gaan dinsdagochtend om 9.30 uur weer verder.

pimvandendool Pim van den Dool Onderhandelaars zijn klaar voor vandaag, onderweg naar restaurant. #formatie https://t.co/uudje3Eoy1 10 juli 2017 @ 16:33

Volgen

Informateur Gerrit Zalm zei bij aankomst bij Bistro-Mer tegen aanwezige journalisten dat er het "hard werken" is in het Johan de Witthuis en dat de sfeer goed is. Hij kan nog niet zeggen of er nu snel een kabinet komt.

Persbureau ANP wist rondom het Johan de Witthuis een plekje te vinden waar de bewegingen van de onderhandelaars in de tuin konden worden vastgelegd:

CDA-leider Buma met zijn lunch in de tuin van het Johan de Witthuis. Foto ANP / Jerry Lampen

D66-onderhandelaars Pechtold en Koolmees roken een sigaretje in de tuin van het Johan de Witthuis. Foto ANP / Jerry Lampen

Onderhandelaars in vrijetijdskleding

Hoewel het Johan de Witthuis een statig complex is, arriveerden de onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie maandagochtend in vrijetijdskleding bij de alternatieve onderhandellocatie. Premier Rutte kwam in spijkerbroek en overhemd met opgestroopte mouwen, CDA-leider Buma in polo, D66-leider Pechtold op gympen. De vier partijen spreken maandag en dinsdag met elkaar in het rijksmonument. Maandag duren de onderhandelingen tot ongeveer 18.00 uur, waarna de onderhandelaars gezamenlijk gaan eten.

CDA-leider Sybrand Buma zei bij aankomst dat de onderhandelaars behoefte hadden aan "even een andere plek dan de Stadhouderskamer". Omdat het Johan de Witthuis een tuin heeft "hebben we een beetje het gevoel van de zomer", aldus Buma. "Ik vind het niet erg dat we even op een andere plek zitten." Buma sluit niet uit dat de onderhandelaars nog vaker dan maandag en dinsdag in het Johan de Witthuis gaan onderhandelen.

Foto ANP / Jerry Lampen

Foto ANP / Jerry Lampen

Foto ANP / Jerry Lampen

Een doorbraak vanwege de locatie verwachten de onderhandelaars niet. "Dit is niet de sleutel tot succes", aldus Rutte. "Het is een week als alle andere", zei Pechtold. De leden van het politiek panel van NRC betwijfelen ook of het verplaatsen van de onderhandelingen naar een andere locatie zinvol is. „Een poppenkast”, die „ergerlijk” en „kinderachtig” is, zegt een oud-D66-Kamerlid. Een voormalig VVD-bewindspersoon heeft juist hoge verwachtingen van de „ontspannen atmosfeer” die voor „een positieve spirit” zorgt.

Lees ook: Helpt verplaatsen van formatie voor sneller bereiken van akkoord?

Buma en Pechtold: er moet nog veel gebeuren

De formatiebesprekingen tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zijn voor deze vrijdag voorbij. CDA-leider Sybrand Buma zei na afloop dat de partijen in deze eerste volle week onderhandelingen "veel hebben gedaan, maar er moet ook nog heel veel gebeuren". Buma zegt dat de vier partijen "voor een grote opgave" staan. Iedereen aan tafel heeft het doel om eruit te komen, zei Buma, maar hij temperde de verwachtingen over de vorderingen. "We zijn echt nog wel even bezig."

D66-leider Alexander Pechtold spreekt van "pittige onderhandelingen" en zegt dat "de standpunten nog wel een eindje uit elkaar liggen". Voor het vormen van een stabiel kabinet is tijd nodig, zegt Pechtold. "Met 76 zetels moet je over heel veel zaken precies van elkaar weten: wat bedoelen we."

Maandag verplaatst de formatie zich van de Stadhouderskamer naar het Johan de Witthuis aan de Kneuterdijk in Den Haag. Daar zal maandag en dinsdag tussen ongeveer 10.00 uur en 18.00 uur onderhandeld worden onder leiding van informateur Zalm. Op maandagavond gaan de onderhandelaars gezamenlijk eten op locatie en de onderhandelaars die niet in Den Haag wonen brengen de nacht in hetzelfde hotel door. VVD-leider Rutte is maandag niet de hele tijd bij het diner aanwezig, want hij ontvangt dan op het Catshuis de Vietnamese premier Phuc.

Journalisten en fotografen waren vrijdagmiddag welkom om het Johan de Witthuis te bekijken. Het rijksmonument, dat in 1653 werd gebouwd, werd tussen 1669 en 1672 bewoond door Johan de Witt toen hij raadpensionaris van Holland was. Het woonhuis werd in 1966 en 2003 gerestaureerd en wordt tegenwoordig alleen nog gebruikt voor bijzondere ontvangsten en gelegenheden door de Rijksoverheid en de Hoge Colleges van Staat (Tweede en Eerste Kamer, Raad van State, Algemene Rekenkamer, Nationale Ombudsman).

Het Johan de Witthuis bestaat uit meerdere zalen en kamers. De partijen zullen maandag en dinsdag hun onderhandelingen voeren aan een grote tafel in de Salon, of 'grote sael'. Deze salon is de belangrijkste ontvangstruimte van het huis. Aan de muur hangen schilderijen van onder anderen de Zwitserse schilder Johann Heinrich Keller (1692–1765) en de Haagse schilder Dirk van der Aa (1731-1809). De La Fontainezaal die aan de Salon grenst is de eetzaal van het huis. Daar stonden vrijdag al tafels en statafels opgesteld voor de catering. Vanuit de eetzaal kunnen de onderhandelaars de grote tuin bij het huis betreden, die dienst kan doen voor informele overlegjes, rookpauze of korte wandeling in de buitenlucht. Met name maandag kan dat uitstekend: voor Den Haag wordt 22 graden met zon voorspeld. Dinsdag is er wel kans op buien. Naar buiten gaan kan dan overigens ook: de zitjes op het terras zijn overdekt met regententen.

De Salon, waar de onderhandelingen zullen plaatsvinden. Foto ANP / Jerry Lampen.

De La Fontainezaal, waar de opstelling voor de catering vrijdag al klaarstond. Foto ANP / Jerry Lampen

Het terras in de tuin, dat voor de onderhandelaars overdekt is met regententen. Foto ANP / Jerry Lampen

De tuin bij het Johan de Witthuis, inclusief standbeeld van Johan de Witt natuurlijk. Foto ANP / Jerry Lampen

Segers 'positief gestemd'

De onderhandelingen tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zitten er voor deze donderdag op. De partijen spraken zowel in de ochtend als in de middag met elkaar in de Stadhouderskamer. Ze blijven zo goed als niets loslaten over de inhoud en voortgang. ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers zei donderdag dat er deze week "veel ingewikkelde onderwerpen" zijn besproken, maar hij is "zeker positief" over het verloop van de onderhandelingen.

Vrijdag praten de vier partijen door onder leiding van informateur Zalm, opnieuw in de ochtend en in de middag. VVD-leider Mark Rutte is de hele dag afwezig vanwege de G20-top in Hamburg. Zijn secondant Halbe Zijlstra neemt namens de VVD de honneurs waar.

Foto ANP / Bart Maat

Onderhandelingen vanaf maandag in Johan de Witthuis

Informateur Gerrit Zalm kondigde op zijn eerste persconferentie aan dat de kabinetsformatie zich begin volgende week tijdelijk naar een andere locatie dan de Stadhouderskamer zou verplaatsen. Inmiddels is duidelijk welke locatie dat gaat worden: het Johan de Witthuis in Den Haag, op steenworp afstand van het Binnenhof. Dat meldt de woordvoerder van informateur Zalm. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zullen daar op maandag en dinsdag de onderhandelingen voeren. Eerder was sprake van een locatie "in de buurt van Den Haag", maar het is dus in Den Haag zelf geworden.

De partijen hebben voor het Johan de Witthuis gekozen omdat dit "een praktische locatie" is die "beschikbaar" was en en er een "goede tuin" is om te vertoeven. Maandagavond zullen de onderhandelaars met elkaar dineren en in een hotel in Den Haag overnachten.

Het Johan de Witthuis, een rijksmonument dat in de zeventiende eeuw werd gebouwd, werd eerder gebruikt tijdens de uiteindelijk mislukte onderhandelingen over een Paars Plus-kabinet in 2010 (VVD, PvdA, D66, GroenLinks). Het verblijf wordt nu regelmatig door het kabinet gebruikt om buitenlandse gasten te ontvangen (zie ook foto hieronder).

De Belgische minister van Buitenlandse Zaken Yves Leterme wordt in 2009 door zijn Nederlandse collega Maxime Verhagen ontvangen op het Johan de Witthuis in Den Haag. Foto ANP / Phil Nijhuis

De onderhandelingen in de Stadhouderskamer waren woensdag opnieuw iets eerder klaar dan gepland, zo rond 17.30 uur. Donderdagochtend en -middag praten de partijen verder, van 10.30 uur tot 12.30 uur en van 14.00 uur tot circa 18.00 uur.

Wel of niet extra uitgeven? Formerende partijen zeggen nee, andere partijen ja

Moet het demissionaire kabinet wel of geen extra uitgaven doen als het nog de begroting voor volgend jaar moet opstellen? Die vraag staat tot nu toe centraal in het debat over de Voorjaarsnota, waarin de Kamer met demissionair minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem (PvdA) de stand van de lopende begroting bespreekt. Er is een gerede kans dat het demissionaire kabinet de begroting voor 2018 nog moet maken omdat het maar de vraag is of VVD, CDA, D66 en ChristenUnie al ruim voor Prinsjesdag een kabinet hebben kunnen formeren.

Door de lopende kabinetsformatie zijn er nu twee kampen in de Kamer: de onderhandelende partijen willen vanzelfsprekend dat er nu geen grote verschuivingen met geld meer worden gedaan omdat ze daarover liever zelf beslissen. Of zoals VVD-Kamerlid Mark Harbers het in het debat zei: "Iedere euro kan maar één keer worden uitgegeven, dat besluit kan maar op één plek worden genomen: de formatietafel." Zo'n houding had ook CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, die het "zorgelijk" vindt dat PvdA-minister Dijsselbloem "niet meer zo op de centen zit".

Lees ook: Dijsselbloem komt alsnog met forse rekeningen voor een nieuw kabinet

Omtzigt verwijst naar de opstelling van de PvdA, die nu niet aan de onderhandelingstafel zit maar nog wel in het kabinet. PvdA-leider Asscher dreigde vorige week dat de PvdA haar bewindslieden zal terugtrekken uit het kabinet-Rutte II als de partij het met de VVD niet eens kan worden over extra geld voor het salaris van basisschoolleraren. Omtzigt zei plagerig in de richting van PvdA-minister Dijsselbloem dat het "een unicum is als een minister van Financiën opstapt omdat hij te weinig geld uitgeeft". PvdA-Kamerlid Henk Nijboer hield echter vast aan zijn wens extra geld voor leraren. Anders gaat de PvdA zo'n nieuwe begroting niet steunen, herhaalde hij.

Partijen ontvangen woensdag directeur SCP

De onderhandelingen tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie waren dinsdag al ruim voor 18.00 uur voorbij. De partijen praten woensdag weer verder onder leiding van informateur Gerrit Zalm. Dan zijn twee bijeenkomsten gepland: van 10.00 uur tot 12.00 uur en van 14.00 uur tot 18.00 uur.

Tijdens de ochtendbijeenkomst ontvangen de partijen Kim Putters, de directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Putters was vorige week ook al een keer bij de onderhandelaars te gast.

Onderhandelingen hervat

De onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie zijn dinsdagmiddag rond 14.00 uur weer begonnen met de onderhandelingen over een nieuw kabinet. De partijen praten deze dinsdag, op dag 112 van de kabinetsformatie, alleen 's middags met elkaar (tot ongeveer 18.00 uur). VVD-leider Rutte werd bij aankomst bij de Stadhouderskamer enthousiast onthaald door een groep schoolkinderen.

Foto ANP / Bart Maat

Stadhouderskamer dinsdagochtend leeg

De Stadhouderskamer is deze dinsdagochtend leeg. Traditioneel wordt dit moment in de week gebruikt voor interne vergaderingen van de Tweede Kamerfracties, en dus beginnen de formatieonderhandelingen vandaag pas in de middag. Vanaf 14:00 uur zullen de onderhandelaars de draad weer oppakken, tot ongeveer 18.00 uur.

Over wat er maandag werd besproken wilden de onderhandelende partijen aan het eind van de dag helemaal niets loslaten. Vorige week kondigde informateur Gerrit Zalm aan dat al in het begin van de onderhandelingen niet-financiële onderwerpen op de agenda zouden staan, waaronder ook gevoelige thema's als medisch-ethische kwesties. Op dat punt lijken met name D66 en ChristenUnie flink te gaan botsen.

Dat juist die thema's voor spanningen dreigen te zorgen is opmerkelijk, schrijft columnist Tom-Jan Meeus vanochtend. Het zijn namelijk niet bepaald thema's waar Nederlanders echt wakker van liggen. In de verkiezingen was identiteit echter zo'n belangrijk thema, dat het voor partijen haast onmogelijk wordt in te binden.

Dit is de gevangenis waarin D66 en ChristenUnie nu zitten: zij verwijten elkaar niet alleen hun standpunten, zij bestrijden in feite elkaars identiteit. Goede oplossingen voor beide zijn daarom amper mogelijk: of ze binden in op punten die ze elementair vinden, of ze stellen zaken uit (en gaan later electoraal onderuit).

Lees de column van Meeus: Zeker weten dat jij het goede voorbeeld bent

Tegelijkertijd hóeft het tussen D66 en ChristenUnie niet te botsen, zo laten lokale voorbeelden zien. NRC peilde deze week de stemming bij een tiental samenwerkende bestuurders van D66 en CU in gemeenten en provincies. Daar gaat het prima, hoewel bestuurders benadrukken dat op lokaal niveau nu eenmaal andere onderwerpen spelen. En een compromis over medisch-ethische kwesties zien ook lokale politici niet zo eenvoudig voor zich.

Lees ook: Lokaal kan het wel: D66 met CU

Onderhandelingen voor maandag voorbij

De onderhandelingen tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zijn "goede gesprekken". Dat zeiden CDA-leider Buma en zijn ChristenUnie-collega Gert-Jan Segers maandag na het afronden van de onderhandelingen voor die dag. De onderhandelaars kwamen even na 18.00 uur de Stadhouderskamer uit en gaan dinsdagmiddag verder. Dinsdagochtend hebben de Tweede Kamerfracties hun wekelijkse vergadering en dus wordt er dinsdag vanaf 14.00 uur pas onderhandeld.

Medisch-ethische kwesties als de wet rond voltooid leven zouden ook deze week aan de orde komen bij de onderhandelingen. ChristenUnie-leider Segers ontkende dat er apart een akkoord over dit soort kwesties wordt gesloten en dat dit dan bekend wordt gemaakt. "Je hebt pas een akkoord als er over alles een akkoord is", zei Segers. Hij wilde niet kwijt welke onderwerpen maandag aan tafel zijn besproken.

De Rijksvoorlichtingsdienst maakte maandagavond bekend dat Tweede Kamervoorzitter Arib koning Willem-Alexander maandag heeft geïnformeerd over de ontwikkelingen in de formatie. Arib en de koning hebben onder meer het Kamerdebat van vorige week woensdag en het aanwijzen van Gerrit Zalm als nieuwe informateur besproken.

Onderhandelaars begonnen aan middagsessie

De onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zijn even na 14.00 uur begonnen aan de tweede onderhandelingssessie van deze maandag, die officieel tot 18.00 uur duurt. Tegenover de aanwezige journalisten bij de Stadhouderskamer hullen de hoofdrolspelers zich zoals afgesproken in stilzwijgen of weinig openhartige termen. D66-leider Pechtold zegt dat er "pittige gesprekken" gevoerd worden. VVD-leider Rutte blijft het belangrijk vinden dat er "vaart gemaakt wordt" omdat de formatie nu al 110 dagen duurt.

De secondanten van VVD (Halbe Zijlstra) en ChristenUnie (Carola Schouten) verlaten samen de Stadhouderskamer. Foto ANP / Robin Utrecht

Een nieuw gezicht aan de onderhandelingstafel sinds maandag is Tweede Kamerlid Carola Schouten, de secondant van ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers. Onze financiële man Philip de Witt Wijnen, die Schouten de afgelopen jaren aan het werk zag in de commissie-Financiën, schreef het Maandagprofiel over haar. Schouten wordt door collega's omschreven als "consciëntieus en calvinistisch". "Door haar grote dossierkennis kon ze met gezag meepraten" bij eerdere onderhandelingen, zegt oud-ChristenUnie-leider Arie Slob over Schouten.

Lees meer: Grote kans dat zij straks minister wordt

Moeilijke thema's komen op tafel

Als de onderhandelaars van de VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie maandagochtend om 10.00 uur in de Stadhouderskamer arriveren, beginnen ze aan hun eerste volle onderhandelingsweek. Vorige week woensdag werd Gerrit Zalm benoemd tot informateur, waarna de partijen donderdag en vrijdag met elkaar rond de tafel zaten.

Waar de partijen zich donderdag eerst lieten bijpraten over de financiële en sociaal-culturele toestand van het land, werd vrijdag al begonnen met de eerste echte inhoudelijke onderhandelingen. Volgens CU-leider Gert-Jan Segers kwamen die dag ook "heikele punten" op tafel.

Dat zal maandag niet anders zijn: informateur Zalm kondigde vorige week aan dat al in het begin van de onderhandelingen niet-financiële onderwerpen besproken zullen worden. Over sommige van die thema's, zoals medisch-ethische kwesties, Europa en migratie, verschillen de partijen zeer met elkaar van mening.