Zo maak je van je tussenjaar een succes

Danielle Vogels geeft workshops aan middelbare scholieren die een tussenjaar willen nemen, en aan hun ouders. Dat zijn soms therapeutische bijeenkomsten. Want het gaat veel verder dan: wil je een taal leren of ga je op reis? Het gaat over angsten en verwachtingen, over vasthouden en loslaten, over de grote overgang tussen adolescentie en volwassenheid. „Soms wordt er zelfs gehuild.”

Tip 1: Begin al voor je eindexamenjaar met nadenken over je tussenjaar.Voor veel beurzen moet je al voor januari een aanvraag indienen om in september weg te kunnen. Voor een numerus fixus-studie moet je je bovendien al voor 15 januari inschrijven.

De studiekeuze- en tussenjaarcoach begint altijd met een sessie waarbij ouders en kinderen afzonderlijk van elkaar bedenken en vertellen wat ze het liefst zouden willen. Zonder elkaar in de rede te vallen. Alleen dat al levert vaak verrassende inzichten op. Want waarom wil je eigenlijk drie maanden reizen? Wil je écht iets van de wereld zien? Of wil je vooral weg van huis? Misschien kom je er dan wel achter dat je net zo lief een kamer huurt en gaat werken. En waarom zijn sommige ouders zo bang dat hun kind in lethargie zal wegzakken?

Tip 2: Zorg dat je weet wat je drijft. Veel mensen beginnen met googelen. Naar reizen, taalcursussen of gap year programma’s. Probeer dat uit te stellen tot je weet wat je drijft. Reislust? Leergierigheid? Nieuwsgierigheid? Weg van je ouders? Behoefte aan rust? Praat met je ouders of met een decaan.

Dit jaar zullen er waarschijnlijk weer meer jongeren na hun eindexamen een tussenjaar nemen voordat ze gaan studeren, tussen de 20 en 30 procent. Toen bekend werd dat de basisbeurs werd afgeschaft, was dat voor veel aankomende studenten een reden om geen gap year te nemen – ze konden dan nog net profiteren van de oude studiefinanciering – maar nu die overgangsperiode voorbij is, trekt de belangstelling weer aan, zegt Nuffic, de organisatie die onderzoekt wat leerlingen na hun middelbare school gaan doen. Een basisbeurs krijgt toch niemand meer, dus dat hoeft geen reden meer te zijn om het niet te doen. Redenen om het wel te doen zijn er des te meer, studenten die een nuttig tussenjaar hebben gehad, blijkt uit Angelsaksische onderzoeken, vallen minder vaak uit en presteren beter in het vervolgonderwijs.

Tip 3: Eerst reizen, dan werken. Bijna 40 procent past zijn studiekeuze tijdens een tussenjaar aan. Dat pleit ervoor te beginnen met reizen en daarna te gaan werken. Dan weet je beter wat je wilt en thuis kun je je beter oriënteren en inschrijven dan vanuit het buitenland.

Vogels begint haar workshop Tussenjaarplan altijd met de vraag: „Wat zou je doen als alles kon, als geld geen enkele rol speelt. Dan kom je er het best achter wat je echt drijft.” Je plannen bijstellen kan altijd nog. „Wilde dieren verzorgen in Afrika is misschien je droom. Maar mogelijk word je net zo gelukkig als je in een asiel in eigen stad werkt. En soms krijg je voor vrijwilligerswerk in Nederland ook nog een bijdrage.”

Tip 4: Je hoeft geen rijke ouders te hebben voor een tussenjaar. Zoek naar kortere programma’s, goedkopere locaties, dichter bij huis. Er zijn programma’s van 9.000 euro, maar ook van 900. Er zijn grote, gevestigde organisaties maar ook minder bekende. Zoek naar ervaringsdeskundigen die je niet aangereikt worden door de organisatie.

Want geld speelt natuurlijk wél een rol. Ook als er genoeg geld is, of juist dan, zou het een rol moeten spelen, zegt Vogels. „Ouders zijn een belangrijke factor voor het slagen van dat jaar. Door geld te geven kun je de waarde van het jaar vergroten, maar door te veel geld te geven, kun je de waarde juist beperken. Dan laat je de kans liggen om je kind op eigen benen te leren staan.” Voor ouders die bang zijn dat hun kind het jaar op de bank in rook laten opgaan, heeft ze een simpel advies: „Laat ze betalen voor alles wat ze doen. En laat ze kostgeld betalen. Dan komen ze vanzelf in actie.”

Het ligt voor de hand om eerst te gaan werken en het daarna uit te geven aan reizen of cursussen. En toch adviseert Vogels het andersom te doen. „Door eerst ervaringen op te doen, leer je jezelf kennen. Dan heb je daarna nog ruim de tijd om je op je studiekeuze te oriënteren.”

Tip 5: Nogmaals, je hoeft dus geen rijke ouders te hebben. Het minimumloon voor een 18-jarige is 706 euro per maand. Je kunt ook werken in het buitenland, een beurs aanvragen (bijvoorbeeld via Fulbright in de VS of het Europese EVS), subsidie regelen voor vrijwilligerswerk of crowdfunden – waarbij het helpt als je iets goeds voor de wereld doet en je je schenkers laat zien waar hun geld terechtkomt.

Tenslotte wenst Vogels iedereen een niet-alleen-maar-leuk tussenjaar. Als het goed is ben je na dat jaar een zelfstandiger, wijzer mens geworden. „Als je het alleen maar leuk hebt gehad, heb je waarschijnlijk weinig geleerd.”

Zie ook: wilweg.nl en tussenjaartwijfels.info

‘Terugkomen vond ik veel moeilijker’

Esmée Ruijgrok (21) uit Monster, woont nu in Utrecht
Tussenjaar: werken, taalcursus in Rome, werken op Sicilië
Zelf verdiend: circa 4.000 euro
Ouderbijdrage: circa 2.000 euro

‘Meteen na mijn eindexamen ben ik in een strandtent gaan werken en na de zomer in een tuincentrum. De zomer heb ik gebruikt om uit te zoeken wat ik wilde. Ik vond veel talencursussen heel duur, al googelend kwam ik op Scuola Leonardo da Vinci in Rome, dat was 1.800 euro voor 12 weken. Mijn ouders betaalden de taalcursus, en ik de kamer van 400 euro per maand. In februari, maart en april zat ik in Rome, daarna heb ik nog zes weken op Sicilië in een hostel gewerkt. Zonder salaris, maar met gratis kost en inwoning. Het was wel onhandig dat ik me vanuit Italië voor een studie moest inschrijven, in een internetcafé met slecht internet. Ik was er ook niet zo mee bezig. Van tevoren waarschuwen ze je voor heimwee en eenzaamheid, maar terugkomen vond ik veel moeilijker. Je bent die vrijheid en zelfstandigheid gewend en ineens ben je weer thuis bij je ouders, waar alles zijn gangetje gaat. Ik heb aan dat jaar mijn liefde voor Italië overgehouden, en ik heb er veel aan in mijn studie Taal en Cultuur in Utrecht.”

‘Ik heb mezelf leren kennen en leren omgaan met moeilijke omstandigheden’

Stefanie Veldboer (24) uit Wilbertoord, woont nu in Mill
Tussenjaar: high school in Florida (VS)
Ouderbijdrage: circa 12.500 euro

‘In de vierde kwam er een jongen vertellen over zijn jaar high school in Amerika. Dat wilde ik ook! Het hele jaar, inclusief de vliegtickets en een oriëntatieweekend in New York kostte 10.000 euro. Mijn ouders hebben alles betaald. Ik had er zelf niet voor gespaard, maar ik heb wel altijd gewerkt. Vooral in de horeca en in het bollenbedrijf van mijn ouders.

Ik kwam in een gastgezin terecht waar, zo bleek toen, eerder al de ene na de andere au pair vroegtijdig was vertrokken. Ik werd gebruikt als een oppas. Als ik een weekendje weg was, lieten ze het huishoudelijke werk voor mij liggen tot ik er weer was. Bij de organisatie heb ik dit aangegeven, maar zij draaiden samen met het gastgezin mijn verhaal zo om dat ík een waarschuwing kreeg, bij een tweede waarschuwing moest ik naar huis.

Ik wist hoeveel mijn ouders ervoor betaald hadden, dus ik heb het jaar uitgezeten en er het beste van gemaakt. Een dure organisatie, weet ik nu, is geen garantie voor kwaliteit. Toch kijk ik terug op een heel leerzaam en ook een leuk jaar. Ik heb mezelf leren kennen en leren omgaan met moeilijke omstandigheden. Ik zou het zo weer doen, maar dan zou ik een ander continent kiezen. Er is zoveel meer dan alleen Amerika. Ik zou alles goed uitzoeken en op zoek gaan naar ervaringsdeskundigen.

‘Ik wil pas beginnen met studeren als ik het zeker weet’

Wouter de Leeuw (22) uit Rijswijk, zit nu op Midden-Java
Tussenjaar: een jaar werken en reizen, nu bezig met het tweede jaar reizen
Zelf verdiend: circa 5.000 euro
Ouderbijdrage: geen

‘Mijn eerste tussenjaar na de havo zag er nog uit als een gewoon tussenjaar. Ik heb vijf maanden gewerkt, bij Rent A Bob, dat mensen met een glaasje op naar huis rijdt, en daarna ging ik reizen in Zuidoost-Azië. Toen ik aan het einde van dat jaar nog steeds niet wist wat ik wilde zei mijn moeder: gooi dat terugticket weg, studeren is nu nog niets voor jou. Mijn vader vond dat ik moest gaan studeren. Ik ben toch teruggegaan en zat vervolgens tot november thuis op de bank me af te vragen wat ik nou moest doen. Ik had het eerste jaar vrij weinig uitgegeven, dus toen heb ik voor 50 euro een ticket naar Istanbul gekocht en ben van daar uit naar Iran gelift. In het eerste jaar nam ik de bus en sliep ik veel in hostels, nu lift ik en slaap ik bij mensen op de bank via couchsurfing.com. Ik kan van ongeveer 100 euro per maand leven. Mijn record was Iran, daar gaf ik in één maand maar 27 euro uit. En het is zo gaaf, ik kom overal mensen tegen, heb veel vrienden gemaakt.

Ik weet nog steeds niet wat ik wil studeren, ik wil in elk geval pas beginnen als ik het zeker weet. Ik denk er nu aan om nog naar Australië te gaan en te zoeken naar een studie in het buitenland. Ik heb heel veel geleerd de laatste twee jaar. Ik ben veel beter geworden in het maken van contacten – dat moet wel als je niet als een kluizenaar wilt reizen. En ik ben totaal zelfstandig geworden. Je kunt al mijn tassen afpakken, me ergens droppen, en ik weet vrij zeker dat ik het overleef.