Moord op de mat

Ze is ten einde raad, schrijft Helena Boekanier in een brief. Haar zusje Abigail is in de zomer van 1979 verdwenen uit het dorpje Oostzoom. Helena is ervan overtuigd dat ‘Abby’ nog leeft en zoekt haar al bijna 40 jaar. Het is de hoogste tijd om extra hulp in te schakelen, jouw hulp. Helena schrijft: „In het dossier zitten alle bewijsstukken en aanwijzingen die ik heb verzameld. Vraag vrienden om hulp als je wilt.”

De brief kwam per post, in een doos, samen met een dikke zwarte map. Daarin zit onder meer een VVV-plattegrond van Oostzoom. Het pakket is niet afkomstig van Helena Boekanier, maar van Ruud Kool. Hij is de bedenker van Puzzelpost, een bedrijf dat fictieve verdwijningszaken levert. Om Abigail te vinden, moeten spelers een versnipperde fax in elkaar plakken, codetaal kraken en verstopte aanwijzingen in de plattegrond vinden. Het gezelschapsspel uitspelen duurt een paar uur.

Er zijn meer bedrijven als Puzzelpost waar je interactieve postspellen, zogenoemde ‘thuismysteries’, kunt bestellen. Het bedrijfje Hey Love stuurt pakketten met plattegronden, onzichtbare inkt en slotjes. De ontvanger kan daarmee een speurtocht voor zijn of haar geliefde uitzetten die voert langs betekenisvolle plekken voor het stel. Sinds begin deze maand zijn ook Crimiboxen te koop, dozen met bewijsstukken om fictieve moordzaken op te lossen.

Voorloper is The Mysterious Package Company uit Canada, dat met lugubere voorwerpen detective- en horrorverhalen vertelt. Eerst versturen ze mailtjes en brieven, later bebloede penningen en afgehakte vingers.

Levensecht materiaal

De mysteries moeten authentiek ogen. Zo zitten in het pakket van Puzzelpost muffe brieven, alsof ze uit 1979 dateren. „De beleving van het verhaal is steeds belangrijker bij spellen”, zegt Kool, die in zijn studententijd bordspellen ontwierp. Later creëerde hij de escape rooms waarbij spelers in een afgesloten ruimte puzzels moeten oplossen om te ontsnappen.

Kool laat wel doorschemeren dat het fictie is. “Het is niet de bedoeling dat ze de politie bellen”

Om het échte gevoel bij de puzzelpost te krijgen maakt hij „levensecht” materiaal, zoals rijbewijzen met brandvlekken, dagboekaantekeningen met watervlekken en opengescheurde poststukken met afgebladderde postzegels. „Ik wil spelers laten denken dat de zusjes écht hun hulp nodig hebben. Als ik vergeelde krantenstukjes op een glimmend A-viertje afdruk, is die illusie weg.”

Kool laat in de eerste brief van ‘Helena’ wel doorschemeren dat het fictie is. „Als mensen het spel als cadeau krijgen opgestuurd is het niet de bedoeling dat ze de politie bellen.” Toch moet het wel allemaal echt lijken, zegt Valentijn Visch, spelontwerper en universitair hoofddocent industrial design aan de TU Delft. „Dan kunnen mensen zich inleven in de rol van detective of moordenaar.” Nuttig ook voor in de ‘echte’ wereld, zegt hij. „Je oefent cognitieve vaardigheden en leert omgaan met emoties die je normaal niet snel voelt.”

Winnen is niet het doel, zegt Kool: „Het gaat erom dat mensen samen avonturen beleven.” Puzzelpost is dan ook ontworpen als gezelschapsspel. De laatste tien jaar zijn coöperatieve spellen populair geworden, zegt Marinka Copier, game-onderzoeker aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. „Dankzij de opmars van computerspellen is het normaal geworden dat volwassen spelletjes spelen. De bord- en kaartspellenmarkt is daardoor gegroeid. Het spelpubliek is nu diverser en niet iedereen heeft dezelfde smaak. In groepsspellen kunnen mensen zich bezighouden met het onderdeel dat ze het leukst vinden.”

Je leert welke vriend geduldig is

De spellen zijn bovendien een manier om de groepsband te verbeteren. Zelfverklaard spelletjesfreak Merel van Witteloostuijn (28) vertelt dat ze haar vrienden beter heeft leren kennen dankzij escape rooms, waar je ook samen puzzels moet oplossen. „Je ziet wie zijn geduld bewaart en doortastend is en wie kortaf wordt door de stress.” Victor van Doorn (29), obsessief spelletjesspeler en escaperoom-ontwerper bij het bedrijf Sherlocked, vindt het interessant te zien hoe groepsdynamiek wordt uitvergroot: „Dominante mensen botsen met elkaar, bescheiden mensen worden niet gehoord als ze het juiste antwoord zeggen. Het is confronterend als je dat na afloop van elkaar hoort.”

Van Doorn probeerde Puzzelpost uit en is enthousiast: „Je kan zelf aan de slag, alsof je onderdeel van een film bent.” Valentijn Visch: „Als je een expliciete rol krijgt in een detectiveverhaal, vorm je voor een deel ook je eigen verhaal. Dat bevredigt onze behoefte aan autonomie.” Met een vergrootglas naar een verborgen code speuren, ontcijferen wat ‘Ivta kotep moer’ betekent, cryptische raadsels oplossen; je waant je al snel zelf Sherlock Holmes.

Totdat je vastloopt. Voor zo’n geval is er dan een hint-systeem op de site van PuzzelPost. Het is frustrerend als je niet verder komt, zegt Kool.

Een kleine domper: na een middagje spelen is het verhaal nog niet helemaal ten einde. Het eerste deel van het mysterie is opgelost en er volgen nog meer delen, maar die zijn nog in de maak. Het duurt dus nog even voordat Helena Abigail in haar armen kan sluiten.