De boten vliegen nu over het water

Begin deze maand gebeurde er iets bijzonders op het blauwe water van de Great Sound, de idyllische baai die diep insnijdt in het belangrijkste eiland van Bermuda. Een catamaran van vijftien meter ‘zeilde’ voor het eerst een ‘droog rondje’. De beide rompen van het indrukwekkende vaartuig raakten gedurende de hele race van 25 minuten geen enkele keer het water. Eén lange, serene glijvlucht boven het golvende oppervlak van de Atlantische Oceaan, alsof het door een onzichtbare hand boven water werd gehouden.

Vliegend over het water ziet er zo uit:

Zo heeft de sport zich ontwikkeld sinds de houten schoener America in 1851 veertien Britse jachten achter zich liet in een race rond het eiland Wight. De wedstrijd die daarna werd vernoemd naar de winnende boot van de New York Yacht Club begint deze zaterdag op Bermuda aan de 35ste editie. Met een traditie van 166 jaar is de America’s Cup met afstand de oudste sporttrofee ter wereld.

Maar ondanks die hoge leeftijd is de Auld Mug nog altijd springlevend, vitaler dan ooit. Vooral de laatste vijf jaar voltrekt zich in razend tempo een revolutie in de zeilwereld, in de loop van anderhalve eeuw op gang geholpen door een keur aan entrepreneurs die eeuwige roem hoopten te vinden in de felbegeerde cup, van Sir Thomas Lipton (Lipton Tea) tot Ted Turner (CNN) en Larry Ellison (Oracle).

Laboratorium voor de sport

De America’s Cup is een lange les in innovatieve technologie, een laboratorium voor de sport. Op de ploeterende schoeners, geschipperd door oude zeerotten en hun mecenassen, ging het destijds om drijfvermogen, sterk zeildoek, robuust touwwerk. Ze hadden nog een anker.

Nu scheren lichte catamarans van koolstofvezel sierlijk en geruisloos langs de kusten van Bermuda, met snelheden tot 50 knopen, ruim 90 kilometer per uur. Ze zweven bijna drie keer zo snel als de wind. Gehelmde atleten, topfitte olympiërs met ervaring uit Rio of Londen, wekken inline-fietsend aan boord energie op om de roeren, de zwaarden en het stijve vleugelzeil hydraulisch bij te stellen. Met materialen waarvoor de NASA zich niet zou schamen. Gelet op de crashes die de boten soms maken is zeilen op dit niveau een extreme sport. „Het zijn net Formule 1-wagens”, zei Oracle-schipper Jimmy Spithill onlangs in een interview met Reuters. „Als je iets te veel gas geeft raak je de controle kwijt. De vorige keer was het al een zeer fysieke wedstrijd. Het is alleen maar zwaarder geworden.”

Vliegen is nu de standaard

Foiling heet het in de zeilwereld, de techniek die bij de vorige America’s Cup, in 2013 in San Francisco, werd geïntroduceerd door de Nieuw-Zeelanders. Nu is vliegen de standaard, op gekromde zwaarden niet groter dan een surfboard. Veel noviteiten en materialen zijn opgepikt uit de industrie of andere sporten. De Formule 1-ontwerpers van Max Verstappens Red Bull zijn graag geziene gasten bij de deelnemers van de America’s Cup, net als die van vliegtuigbouwer Airbus, dat titelverdediger Oracle Team USA bijstaat.

Het resultaat op zee is adembenemend, een schouwspel dat al vóór de race begint: twee zwevende catamarans in een ongechoreografeerde dans, zoekend naar een winnende startpositie. Alles is live te zien en te horen, de snelheden, de wind, de stroming, onderlinge verschillen tussen de boten, maar ook de realtime hartslag van de zes zwoegende bemanningsleden, en hun onderlinge communicatie. Niets is meer geheim. De komende dagen gaat het om de twee snelste zeilboten die ooit werden gebouwd: Oracle, van de softwaremiljardair Larry Ellison, en uitdager Emirates Team New Zealand, dat op 2 juni als eerste een volledige race boven het water wist te blijven.

Het zijn oude bekenden. Wat heet: de vorige editie draaide uit op de meest dramatische wending in de geschiedenis van de sport. Schipper Dean Barker had de champagne al koud staan met een voorsprong van 8-1, één zege verwijderd van eeuwige roem. Maar onder de Golden Gate Bridge vochten de Amerikanen zich terug en wonnen acht races op rij: 9-8. De kus op het dek van de Nederlandse boat captain Simeon Tienpont haalde de voorpagina van The New York Times.

Fietsen in de romp

In zeilnatie Nieuw-Zeeland was een nationaal trauma geboren. „Ik denk niet dat je ooit over zoiets heen komt”, zei de Nieuw-Zeelandse teambaas Grant Dalton begin dit jaar in diezelfde krant. „Nooit. Dat moet ook niet. Als je hier overheen komt heb je geen rood bloed in je lijf.”

Ze hebben iets goed te maken deze editie. Maar makkelijk wordt het niet. De Nieuw-Zeelandse overheid trok zich terug uit het prestigeproject en de verliezend finalist moest fiks bezuinigen om opnieuw mee te kunnen doen. Geld om zich voor te bereiden op Bermuda was er niet. Het vergrootte wel de vindingrijkheid. Terwijl alle aandacht uitging naar het zwevend vermogen van de boten bouwden de Nieuw-Zeelanders in het geheim een rij fietsen in de rompen waarmee de zeilers tijdens de races energie op kunnen wekken.

En zo werken de foils:

Het bracht de Kiwi’s op een ander revolutionair idee: waarom alleen zeilers recruteren voor een zeilboot? Het betekende een nieuwe carrière voor Simon van Velthooven, een Nieuw-Zeelandse baanwielrenner met Nederlandse roots die op de Olympische Spelen van Londen (2012) brons haalde op de keirin. Achter hem aan boord in de America’s Cup fietst een roeier, Joe Sullivan, olympisch kampioen in Londen.

Olympische ervaring is een vereiste: jonge, topfitte atleten, het liefst met zweefervaring. Daarom gaat Team New Zealand de strijd aan met een piepjonge stuurman, Peter Burling. Pas 26 jaar oud, maar opgegroeid op vliegende, instabiele bootjes: hij werd in 2015 wereldkampioen in de Moth-klasse, en vorig jaar in Rio olympisch kampioen in de 49er, ook al een bootje dat meer boven dan in het water te vinden is.

Team New Zealand is drastisch verjongd en vernieuwd. Met één uitzondering: Glenn Ashby was er vier jaar geleden al bij, tijdens die dramatische 34ste editie. „Ik denk niet dat dat nog meetelt”, zei hij eerder deze week op een persconferentie op Bermuda. „De lessen die we in San Francisco hebben geleerd, hebben ons sterker gemaakt. Het team is vanaf de grond opgebouwd en we vormen nu een sterkere eenheid dan ooit.”