Dit is waar gemengde stellen mee kampen

Bij hem thuis afspreken is onmogelijk. En bij haar ook. Als ze elkaar willen zien, treffen ze elkaar in het huis van een vriendin die in de weekenden altijd weg is. Ze gaan niet tegelijk ergens naar binnen en in het openbaar zullen ze nooit laten merken dat ze een relatie hebben. Niemand mag ervan weten. Haar ouders zullen haar vriend nooit accepteren, omdat hij geen hindoe is.

Dit is ook in de 21ste eeuw in Nederland realiteit voor sommige stellen met een gemengde afkomst. Ouders accepteren niet dat hun zoon of dochter een relatie heeft met iemand met een andere achtergrond. Waarom is dat? En waar krijgen gemengde stellen mee te maken en wat kunnen ze doen?

Daar praten wetenschappers en deskundigen maandag in Amsterdam over tijdens een congres dat in het teken staat van Loving Day, de dag waarop wereldwijd gemengde relaties worden gevierd. Vijftig jaar geleden werd op 12 juni in de Verenigde Staten het verbod op rassenvermenging, en dus het gemengd huwelijk, afgeschaft.

In Nederland wordt LovingDay.nl nu voor de vijfde keer gehouden. Een van de oprichters is Annemiek Beck. Ze is trainer en coach en begeleidt gemengde stellen. Bovendien is ze ervaringsdeskundige; ze is twintig jaar getrouwd met een Marokkaanse man. Beck vertelt dat ouders wereldwijd het nu eenmaal het prettigst vinden als hun kind trouwt met iemand met dezelfde achtergrond of uit dezelfde gemeenschap. „En dat is altijd zo geweest.”

Vaak bepaalt migratie welke gemengde relaties ontstaan. „Toen Italiaanse en Griekse arbeiders naar Nederland kwamen, waren relaties met hen een taboe. Nu begint niemand daar meer over. Ook de combinatie protestant en katholiek is in Nederland meestal geen probleem meer.”

Lees ook: Aantal gemengde huwelijken stijgt nauwelijks

Relaties van Nederlanders met Surinamers, die begin jaren ’30 nog onderwerp van discussie waren in de Tweede Kamer vanwege hun romances met witte Nederlandse vrouwen, worden steeds meer geaccepteerd, vertelt Betty de Hart, hoogleraar migratierecht aan de Universiteit van Amsterdam. Surinamers trouwen verreweg het vaakst buiten de eigen groep.

Stencils

Tegen één categorie zijn de bezwaren onverminderd groot: moslims. „Het is de ultieme taboerelatie”, zegt Beck. Veel ouders zijn bang dat ze hun kind kwijtraken. Dat hun kind zich moet bekeren, een hoofddoek moet gaan dragen, dat hun dochter achter het aanrecht belandt of dat het kleinkind wordt ontvoerd.”

Omdat de overheid vooral gemengde relaties van moslims en niet-islamitische partners een probleem vond, kregen Nederlandse vrouwen die wilden trouwen met een Indonesische man tussen 1960 en 1980 een stencil van de ambtenaar van de burgerlijke stand, vertelt De Hart. „Daarop stonden de juridische gevolgen van het trouwen met een moslim. Wist de vrouw dat een moslimman met vier vrouwen mag trouwen? En dat hij zijn vrouw mag verbieden het huis te verlaten? Informatie die niet klopt, in Turkije mag een man niet trouwen met vier vrouwen. Maar het was bedoeld als ontmoediging.”

De vooroordelen zijn talloos – óók bij moslimouders. Annemiek Beck: „Ouders met een islamitische achtergrond zijn vaak bang dat hun kind zijn of haar geloof verliest, dat de kleinkinderen geen moslims worden, dat de gemeenschap er schande van zal spreken. Dezelfde angsten die leven bij de andere ouders.”

Wat alle ouders gemeen hebben: ze zijn meestal bezorgder om hun dochters dan om hun zonen. De Hart: „In veel culturen, ook de Nederlandse, wordt en werd de man gezien als hoofd van het gezin, ook in juridische zin. Zo bepaalde de wet tot 1964 dat een Nederlandse vrouw die met een buitenlandse man trouwde, haar Nederlandse identiteit verloor. Kinderen van een Nederlandse moeder krijgen pas sinds 1985 bij hun geboorte de Nederlandse nationaliteit, maar tegenwoordig hebben de meeste kinderen uit gemengde relaties een dubbele nationaliteit”.

Angst te moeten kiezen

Wat ook blijkt: gemengde stellen gaan vaker dan gemiddeld uit elkaar, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Annemiek Beck zegt: „De stellen komen vaak voor moeilijke keuzes te staan. De kwestie of iemand bereid is zich te bekeren, bijvoorbeeld. Hoe meer de achtergronden verschillen, hoe moeilijker het is om een succesvolle relatie te hebben.”

Mensen die ondanks hun verschillende achtergronden toch aan een relatie beginnen, hebben vaak het gevoel constant een gevecht te leveren. „Hun wordt vaak gevraagd een kant te kiezen”, zegt Beck. „Dat is een gigantisch dilemma. Ze willen loyaal zijn aan hun familie, maar ook hun eigen leven hebben.”

Lees ook: Iedereen is een beetje de verkeerde

„Ze willen laten zien dat het wel degelijk kan,” zegt Leen Sterckx, bij het SCP onderzoeker op onder meer het gebied van minderheden én medeoprichter van LovingDay.nl. En dat is als ze het überhaupt aan hun ouders vertellen. Er zijn ook stellen die hun relatie geheimhouden voor hun omgeving, uit angst te moeten kiezen of de deur gewezen te worden.

Soms adviseert Beck een stel om de relatie toch bij een kleine groep bekend te maken. „Als een paar goede vrienden het weten, of een zus, bestaat de relatie tenminste voor de buitenwereld.”

Foto Peter de Krom

Precies zo heeft een Rotterdams stel het aangepakt. Hij is Nederlands, zij Turks-Nederlandse. Ze willen niet met hun namen in de krant omdat dat „voor grote problemen kan zorgen”. Een deel van de familie weet van de relatie, maar de mannen niet. Ze zijn stiekem in Las Vegas getrouwd, maar willen nu na vijf jaar toch ook op de Turkse manier trouwen. „Ik heb het zeker voor haar over om moslim te worden,” zegt hij. „Ik leef langzamerhand toch als moslim en mijn familie vindt ook het geen probleem.” Eerder was hij er nog niet klaar voor.

Annemiek Beck is getrouwd met de Marokkaanse Omar. „Wat bij ons geholpen heeft, is dat onze families er niet met hun neus bovenop zaten”, zegt ze. „Mijn familie woont in Zeeland en de zijne in Marokko. Wij wonen in de Randstad en hebben zo onafhankelijk keuzes kunnen maken.”

Ze bleken veel gedeelde waarden te hebben, behalve een ding: de besnijdenis van hun zoon. „Vooraf had ik gezegd dat ik het geen probleem vond, maar toen ik dat kleine, weerloze baby’tje in mijn armen had, wilde ik het niet meer. Gelukkig kon Omar zich daarbij neerleggen. Maar in veel andere relaties kunnen dit soort dingen problemen geven.”

Sterckx van het SCP, die onderzoek deed naar gemengde relaties van Turkse en Marokkaanse Nederlanders, vindt gemengde relaties wel een teken van emancipatie maar niet per se van integratie. „Voor een gemengde relatie moet je je voor een deel ontworstelen aan je eigen milieu. Niet alleen de meest geassimileerde mensen gaan een relatie aan met een autochtone Nederlandse partner. Er zijn veel gemengde huwelijken tussen zeer gelovige moslims en bekeerlingen, omdat die elkaar vinden in de toegewijde geloofsbelevenis.

„In de basis zijn gemengde relaties net als andere relaties. Ze hebben soortgelijke problemen. Hoe voeden we de kinderen op? Hoe ga ik met mijn schoonouders om?”