De strijd tegen klimaatverandering voert Californië wel zonder Trump

De campagne voor Californische onafhankelijkheid werd nooit veel meer dan een curiositeit, al zouden veel Californiërs zich liever afscheiden zolang Trump president is. Maar in de strijd tegen klimaatverandering gaat de ‘Golden State’ wel degelijk zijn eigen weg.

Nu de Verenigde Staten zich onder president Trump terugtrekken uit het klimaatakkoord van Parijs heeft het bestuur van Californië luid en duidelijk aangekondigd Washington te negeren. De staat wenst klimaatverandering naar eigen inzicht tegen te gaan. „Californië verzet zich tegen deze ondoordachte en krankzinnige zet”, zei gouverneur Jerry Brown vorige week. „Trump drukt zich, Californië staat klaar voor de strijd.”

Volgens journalist en schrijver Frans Verhagen trekt Amerika zich terecht niets aan van besluiten over klimaat of immigratie uit Washington. Amerika’s toekomst ligt nu in Californië.

Naast strikte maatregelen voor overheidsinstanties, bedrijven en burgers in Californië om de uitstoot van broeikasgassen in te perken, wil de Democraat Brown ook pacten sluiten met andere regio’s. Binnen de VS én in andere landen.

Alliantie Under2

Zo was Brown afgelopen dagen in China om daar de – al bestaande – samenwerking met diverse provincies te intensiveren. Hij hoopt meer lokale Chinese politici te betrekken bij Under2: een mondiale samenwerkingsgroep van 170 regio’s op zes continenten met als doel om de mondiale temperatuurstijging in 2050 beneden de twee graden te houden.

Hij tekende overeenkomsten met twee Chinese provincies om de samenwerking uit te breiden op het gebied van schone technologie en duurzame energiewinning. Wellicht is er zelfs een gezamenlijke ‘cap and trade’ mogelijk: een flexibele, marktgedreven ruilhandel in vergunningen om broeikasgassen uit te stoten, zoals die al bestaat in Californië, het Canadese Quebec en andere streken.

Californië heeft recht om zelf scherpe plannen te maken en anderen te overtuigen, vertelt Michael Wara, hoogleraar rechten aan Stanford University. Het staat staten vrij om wetten te overtreffen en strengere uitstootnormen in te stellen, zegt hij over de Clean Air Act uit 1970, die in 1990 voor het laatst werd bijgesteld. Net als de groep van nu 200 burgemeesters, gouverneurs en bedrijven die de filantroop-zakenman Michael Bloomberg bijeen heeft gebracht om een ander Amerikaanse geluid te laten horen, mogen kiezers en bestuurders in Californië zelf besluiten om scherpere milieuwetgeving aan te nemen.

„Milieudienst EPA doet weinig en dat zal onder de nieuwe minister Scott Pruitt alleen maar minder worden”, aldus Wara. „Californië loopt al jaren voorop met milieumaatregelen en schone technologie. Wij kunnen en moeten landen als China en India op weg helpen met intergouvernementele samenwerking.”

Lees ook: Californië sluit klimaatdeal met China

Grijs gebied

Maar Wara, die zich specialiseert in milieurecht, waarschuwt wel voor een ‘grijs gebied’. Onder de Grondwet hebben staten veel rechten, maar Californië kan géén bindende verdragen sluiten met andere landen. Het buitenlandbeleid is een zaak van de uitvoerende macht: Trump. „Californië is altijd geneigd om die ruimte tussen formele verdragen en informele coöperatie af te tasten,” aldus Wara. „Juist nu is het van belang om dat te blijven doen.”

Californië (39 miljoen inwoners) heeft al jaren een stringentere doelstelling dan de federale overheid. De uitstoot van auto’s moet in 2030 40 procent, en in 2050 80 procent lager zijn dan in 1990. Vergeleken met de maatstaven van Washington en veel andere landen is dat ambitieus. Maar omdat Californië zo’n belangrijke consumentenmarkt vormt, dient de wetgeving wel als een aanjager voor complete industrieën, zoals de autobranche.

De weerzin tegen Trump gaat verder dan alleen het klimaat. De staat en diverse steden hebben zich opgeworpen als ‘veilige havens’ voor illegale immigranten. Daarnaast wordt het imago van nationale verzetshaard in stand gehouden met demonstraties. Zaterdag nog werd er in Los Angeles opnieuw een ‘protestmars voor de waarheid’ gehouden. ‘Make Earth Great Again’ en ‘Impeach Trump’ waren populaire borden.

Demonstranten tijdens de March for Truth, 3 juni 2017. Foto Frederic J. Brown/AFP

Mondiale opwinding

In die context is de afwijzing van ‘Parijs’ slecht gevallen. Toevallig viel de reis van gouverneur Brown naar China samen met de mondiale opwinding over Trumps beslissing, waardoor zijn bezoek in de VS meer aandacht krijgt dan anders. Dat is in het voordeel van Californiërs, andere Amerikanen en de rest van de wereld, zegt Wara. Dankzij de progressiviteit en innovatiedrang in Silicon Valley en Los Angeles (‘Silicon Bach’) zet de kuststaat nu eenmaal de toon. „Ook betreft luchtvervuiling en milieu vinden we van alles uit, en die uitvindingen delen we altijd met anderen.”

Negeer de federale torpedo’s, volle kracht vooruit

Natuurkundige Lawrence Krauss

De timing van Browns reis illustreert een ‘aardverschuiving’ in de machtsverhouding tussen Washington en de staten die het regeringsbeleid afwijzen, zei Orville Schell van de Asia Society in de LA Times. Dat Brown – en de politici en zakenlieden die achter Michael Bloomberg staan – zelfstandig optreden, illustreert volgens Schell „het geleidelijke verdwijnen van Washington als epicentrum van Amerikaanse leiderschap”. Natuurkundige Lawrence Krauss schrijft op wetenschapswebsite The Bulletin of Atomic Scientists wat volgens hem de beste manier is in reactie op het terugtrekken uit ‘Parijs’: De beste manier om te reageren op decampagne om Amerika ‘not so great again’ te maken: „Negeer de federale torpedo’s, volle kracht vooruit.”

Congresverkiezingen 2018

Het klimaatdebat van dit voorjaar zal een rol spelen bij de congresverkiezingen van 2018, voorspellen Michael Wara en andere kenners. Beide partijen, Democraten en Republikeinen, kunnen straks mogelijk krediet opeisen als er dankzij Californisch leiderschap haalbaar milieubeleid komt op het lokale niveau. Trump kan beweren dat dit komt doordat hij de staten tot actie dwong, en doordat de VS steeds meer eigen aardgas winnen dankzij de gasboortechniek fracking. Democraten kunnen betogen dat ze het vacuüm van Trump hebben opgevuld.

Vooralsnog is Brown – 79 jaar en bijna aan het einde van zijn vierde termijn – vanuit een mondiaal perspectief de winnaar. Dagblad San Francisco Chronicle noemde hem een ‘wedergeboren strijder’ die het tegen de president op durft te nemen: „Trump mag dan president zijn, voor de 194 anderen landen die het akkoord van Parijs respecteren en zoeken naar iemand die klimaatverandering begrijpt, wordt Brown de premier.”

Lees ook: Internationaal Energie Agentschap: ‘Enorme investeringen nodig in klimaattechnologie om ‘Parijs’ te halen’